×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Wirus HCV oraz ostre i przewlekłe wirusowe zapalenie wątroby typu C - objawy, badanie, leczenie

lek. Magdalena Wiercińska

Wirus HCV to wirus zapalenia wątroby typu C. Powoduje on zapalenie wątroby, które u 50–85% chorych po fazie ostrej (ostre zapalenie wątroby typu C) przechodzi w przewlekłe zapalenie wątroby typu C. Nieleczone przewlekłe WZW typu C powoduje wiele poważnych powikłań. Istnieją skuteczne i bezpieczne leki, dlatego ważne jest jak najszybsze wykrycie zakażenia, aby nie dopuścić do rozwoju niekorzystnych konsekwencji zdrowotnych.

SPIS TREŚCI

Co to jest przewlekłe wirusowe zapalenie wątroby typu C i jakie są jego przyczyny?

Wirusowe zapalenie wątroby typu C (WZW typu C) jest chorobą wywołaną przez wirus zapalenia wątroby typu C (HCV), w której dochodzi do zapalenia toczącego się w tkance wątroby, powodującego powstanie zmian martwiczo-zapalnych. Po zakażeniu HVC dochodzi do ostrego zapalenia wątroby typu C, które zazwyczaj nie powoduje żadnych objawów, a jeżeli zakażenie wirusem zapalenia wątroby typu C trwa powyżej 6 miesięcy, wtedy jest to przewlekłe WZW typu C.

Wirus zapalenia wątroby typu C jest jednym z wirusów zapalenia wątroby. W tej grupie chorób znajduje się także np. wirus zapalenia wątroby typu B lub wirus zapalenia wątroby typu A. Każdy z tych wirusów ma odrębną charakterystykę i przebieg zakażenia, jednak wszystkie powodują powstawanie zmian zapalno-martwiczych w wątrobie.

Wirus zapalenia wątroby typu C, oprócz niekorzystnych zmian w wątrobie, może powodować także wiele innych objawów ze strony innych narządów. W przypadku zakażenia eliminacja wirusa występuje u około 15–50% przypadków, głównie w objawowym przebiegu ostrego zapalenia wątroby typu C. U pozostałych chorych rozwija się zapalenie przewlekłe.

Przewlekłe zapalenie wątroby typu C jest chorobą, która postępuje powoli, jednak w ciągu 20–25 lat trwania prowadzi do marskości wątroby u 5–20% chorych. Samoistna eliminacja wirusa u chorych zakażonych przewlekle jest bardzo rzadka – około 0,02% przypadków rocznie.

Zakażenie wirusem odbywa się przez kontakt z krwią zakażonej osoby lub jej pochodnymi (np. niejałowe narzędzia medyczne lub sprzęty niemedyczne – szczoteczka do zębów, żyletka do golenia, przeszczepione narządy, hemodializa).

Zakażenia wśród osób pozostających w stałych związkach seksualnych są rzadkie, natomiast częste zmiany partnerów seksualnych zwiększają ryzyko zakażenia.

Jak często występuje wirusowe zapalenie wątroby typu C?

Odsetek osób z aktywnym zakażeniem (czyli z RNA wirusa obecnym we krwi) wynosi na świecie średnio 1,4% (od 0,9% w Australii, przez 1,1% w Europie do 3,7% w Afryce). To oznacza, że na świecie liczba osób zakażonych HCV wynosi 65–85 mln – 34 mln w Azji, 25,7 mln w Afryce i 7,7 mln w Europie.

W Polsce w latach 2017 i 2018 rozpoznano ogółem (dane zbiorcze dla zakażeń ostrego i przewlekłego) odpowiednio 4010 przypadków i 3442 przypadki (zapadalność 10,44/100 000 i 8,96/100 000), głównie u dorosłych. Aż 60–90% wszystkich zarejestrowanych zakażeń jest związanych z pobytem w szpitalu lub leczeniem ambulatoryjnym. Odsetek osób zakażonych (tj. z wykrywalnym RNA wirusa we krwi) wynosi 0,4–0,5% populacji ogólnej (∼150 tys. osób). Rozpoznaje się tylko ∼30% przypadków, a leczenie przeciwwirusowe otrzymuje do 8000 chorych rocznie.

Jak można zarazić się HCV?

Źródłem zakażenia HCV jest człowiek. Istnieją 3 drogi zakażenia: pozajelitowa (głównie przez krew), płciowa i okołoporodowa.

Wśród narkomanów uzależnionych od środków dożylnych zakażonych jest około 40%, często w skojarzeniu z HIV. Zakażenia następują przez kontakt z krwią i jej pochodnymi (niejałowe narzędzia medyczne, sprzęty niemedyczne [np. żyletka lub maszynka do golenia, rurka do wdychania kokainy, szczoteczka do zębów, urządzenia do tatuażu], przeszczepione narządy, hemodializa). U >50% zakażonych nie udaje się ustalić czynnika ryzyka.

Zakażenia osób w stałych związkach heteroseksualnych są rzadkie (około 1,5%/rok współżycia lub 1–11% partnerów w długotrwałych związkach), natomiast częste zmiany partnerów seksualnych oraz seks pomiędzy mężczyznami zwiększają ryzyko infekcji.

Kto jest najbardziej narażony na wystąpienie przewlekłego wirusowego zapalenia wątroby typu C?

Przewlekłe WZW typu C rozwija się u 50–85% chorych po fazie ostrej zakażenia HCV.

Czynniki ryzyka rozwoju przewlekłego WZW typu C:

  1. zakażenie związane z przetoczeniem krwi
  2. duża ilość przetoczonej krwi
  3. bezobjawowy przebieg ostrej fazy zakażenia HCV
  4. duże wahania aktywności enzymu ALT we krwi od momentu zakażenia
  5. płeć męska
  6. wiek >40 lat w chwili zakażenia
  7. immunosupresja.

Objawy zakażenia wirusem HCV i przewlekłego wirusowego zapalenia wątroby typu C

Większość zakażeń HVC jest bezobjawowa. Mogą jednak wystąpić objawy podobne jak w przypadku innych ostrych wirusowych zapaleń wątroby typu A i B, takie jak bóle brzucha, męczliwość, nudności, wymioty, a czasem także świąd skóry. Zazwyczaj objawy są łagodne. Kilka dni lub tygodni przed wystąpieniem tych objawów może pojawić się uporczywy ból mięśni i stawów. U części osób wirusowe zapalenie wątroby typu C powoduje żółtaczkę, z którą wiąże się ściemnienie moczu i rozjaśnienie stolca.

Eliminacja wirusa następuje w 15–50% przypadków, głównie przy objawowym przebiegu ostrego WZW typu C. U pozostałych chorych rozwija się zapalenie przewlekłe.

Objawy przewlekłego zapalenia wątroby typu C są podobne do objawów przewlekłego zapalenia wątroby typu B. Większość chorych nie odczuwa żadnych dolegliwości.

Najczęstszym objawem jest uczucie zmęczenia oraz obniżony nastrój.

Ponadto może pojawić się nieznaczne powiększenie wątroby, a czasem także żółtaczka, występująca stale lub pojawiająca się okresowo. Rzadko występuje powiększenie śledziony.

Okresowe zaostrzenie przewlekłego zapalenia wątroby typu C może przypominać ostre WZW.

U ponad 70% chorych występują objawy dotyczące innych narządów i układów niż wątroba.

Czasem pierwsze pojawiają się objawy związane z powikłaniami WZW typu C, czyli np. marskością wątroby lub pozawątrobowymi powikłaniami związanymi z nieprawidłowym funkcjonowaniem układu odpornościowego, np. guzkowe zapalenie tętnic, kłębuszkowe zapalenie nerek. Mogą występować także objawy skórne – plamica uniesiona, liszaj płaski lub łuszczyca.

Jakie są objawy HCV?

HCV to nie choroba, tylko wirus, który może wywołać ostre wirusowe zapalenie wątroby typu C lub przewlekłe zapalenie wątroby typu C. Objawy zależą od postaci choroby.

Co robić w przypadku wystąpienia objawów przewlekłego wirusowego zapalenia wątroby typu C?

Przewlekłe zapalenie wątroby typu C jest chorobą, która w większości przypadków nie powoduje żadnych objawów lub jej objawy są bardzo niecharakterystyczne – zmęczenie, złe samopoczucie.

W przypadku podejrzenia, że mogło dojść do zakażenia (np. użycie cudzej golarki lub żyletki, przypadkowy kontakt seksualny), należy zgłosić się do lekarza, który zbierze wywiad, zbada pacjenta i w razie potrzeby skieruje na badania dodatkowe, z których kluczowe do ustalenia rozpoznania jest badanie przeciwciał anty-HCV we krwi.

U ponad 50% zakażonych nie udaje się określić, jak ani kiedy doszło do zakażenia, dlatego też w przypadku wątpliwości lub występowania niepokojących objawów, należy zwrócić się do lekarza.

Anty-HCV i inne badania pomocne w rozpoznaniu WZW typu C

Polecamy osobny artykuł na temat diagnostyki wirusowego zapalenie wątroby: Markery wirusowego zapalenia wątroby: antygen HBs, antygen HCV, antygen HAV

Lekarz zbierze dokładny wywiad, dotyczący przede wszystkim ewentualnych możliwości zakażenia HCV oraz zbada pacjenta. Z uwagi na to, że przewlekłe wirusowe zapalenie wątroby typu C zazwyczaj nie powoduje objawów, w celu ustalenia rozpoznania niezbędne jest wykonanie badań laboratoryjnych.

Badaniem dodatkowym, które ma największe znaczenie w diagnostyce WZW typu C jest badanie krwi na obecność przeciwciał anty-HCV. Przeciwciała te pojawiają się we krwi średnio 7 tygodni po zakażeniu. Wcześniej, około 1–3 tyg. po zakażeniu, we krwi można wykryć materiał genetyczny wirusa, czyli RNA HCV, jednak pojawia się on we krwi chorego tylko okresowo, dlatego jednorazowy wynik ujemny nie wyklucza zakażenia. Pomocniczą metodą diagnostyczną jest oznaczanie w surowicy antygenu rdzeniowego HCV (HCVcAg). W chwili ujawnienia się choroby przeciwciała anty-HCV są obecne u 50–70% chorych, a po 3 miesiącach u >90%. U niektórych pacjentów, np. osób z niedoborem odporności lub dializowanych, przeciwciała anty-HCV mogą być niewykrywalne we krwi mimo istniejącego zakażenia wirusem zapalenia wątroby typu C.

Z tego powodu o wyborze najwłaściwszej diagnostyki u danego pacjenta decyduje lekarz, mając na uwadze sytuację kliniczną – objawy i stan pacjenta, czas, który upłynął od momentu potencjalnego zakażenia.

Ponadto lekarz może skierować na inne badania laboratoryjne krwi – ALT i ASP, bilirubinę, GGTP. Wyniki tych badań świadczą pośrednio o stanie wątroby i jej funkcjonowaniu. Dla wirusowego zapalenia wątroby typu C charakterystyczne jest przede wszystkim zwiększenie aktywności ALT.

W przypadku występowania powikłań przewlekłego wirusowego zapalenia wątroby typu C, lekarz zleci również inne badania, w zależności od potrzeby u danego pacjenta.

Anty-HCV niereaktywny

Wynik badania przeciwciał anty-HCV niereaktywny oznacza, że we krwi pacjenta nie znaleziono przeciwciał przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu C. Oznacza to, w większości przypadków, że pacjent jest zdrowy. Istnieją jednak sytuacje, w których wynik może być niereaktywny mimo zakażenia, np. jeśli od momentu zakażenia do momentu badania upłynął za krótki czas i organizm jeszcze nie wytworzył przeciwciał lub w rzadkich przypadkach, np. u osób z niedoborem odporności lub dializowanych.

Leczenie WZW typu C

Leczenie ostrego WZW typu C

Nie ma leczenia przyczynowego ostrego wirusowego zapalenia wątroby typu C. W przypadkach o cięższym przebiegu lub z powikłaniami konieczna może być hospitalizacja. Celem leczenia jest utrzymanie odpowiedniego stanu odżywienia i nawodnienia.

Zaleca się:

  1. Odpoczynek: ograniczenie aktywności fizycznej w okresie ostrym i przez miesiąc wczesnej rekonwalescencji.
  2. Dieta i leczenie płynami: dieta odpowiednia do zapotrzebowania energetycznego (zwykle 2000 kcal/d, 70% łatwo przyswajalne węglowodany, 10–20% tłuszcze i 10% białka), stopniowo rozszerzana zgodnie z indywidualną tolerancją. Powrót do zwykłej diety w ciągu pół roku. W razie nasilonych wymiotów i objawów odwodnienia konieczne może być nawadnianie i żywienie przez zgłębnik (dożołądkowy lub dojelitowy) lub pozajelitowe. Zakaz spożywania alkoholu przez pół roku, a znaczne ograniczenie do roku.
  3. Ponadto lekarz może zalecić leczenie przeciwświądowe. Należy unikać leków metabolizowanych w wątrobie lub wywołujących cholestazę (zastój żółci) – w okresie ostrym i rekonwalescencji.

Ponadto stosuje się leki jak w przewlekłym zapaleniu wątroby typu C (patrz niżej).

Należy pamiętać, że większość zakażeń HCV jest bezobjawowa i chorzy dowiadują się o zakażeniu dopiero, kiedy dojdzie do rozwoju przewlekłego wirusowego zapalenia wątroby typu C.

Leczenie przewlekłego WZW typu C

Leczenie obejmuje prowadzenie odpowiedniego trybu życia oraz leczenie farmakologiczne.

Chorzy na przewlekłe wirusowe zapalenie wątroby typu C nie powinni spożywać alkoholu, ponieważ alkohol nasila uszkodzenie wątroby i dwukrotnie przyspiesza powstanie marskości wątroby. W wyjątkowych sytuacjach można dopuścić wypicie małych ilości alkoholu, np. kieliszek wina raz na kilkanaście dni.

Na przebieg zakażenia korzystnie wpływa natomiast picie kawy.

Chorzy palący tytoń powinni zaprzestać palenia, ponieważ nasila ono włóknienie wątroby oraz zwiększa ryzyko wystąpienia raka wątrobowokomórkowego.

Jeżeli chory jest podatny – czyli nie ma we krwi przeciwciał – na zakażenie wirusem zapalenia wątroby typu A i typu B, to należy się zaszczepić.

Więcej na temat szczepień przeczytasz w artykułach Szczepienie przeciwko WZW typu A oraz Szczepienie przeciwko WZW typu B

Pacjenci chorzy na przewlekłe wirusowe zapalenie wątroby typu C powinni dbać o utrzymywanie prawidłowej masy ciała (BMI między 19 a 25 kg/m2).

Celem leczenia farmakologicznego jest eliminacja z organizmu wirusa zapalenia wątroby typu C, co znacznie zmniejsza ryzyko rozwoju marskości wątroby oraz raka wątrobowokomórkowego. Z uwagi na bezpieczeństwo oraz skuteczność leczenia zaleca się je u wszystkich zakażonych niezależnie od zaawansowania włóknienia (z wyjątkiem chorych ze schyłkową niewydolnością wątroby, u których leczenie to można zastosować po przeszczepieniu wątroby).

W ostatnich latach leczenie przewlekłego zapalenia wątroby typu C bardzo się rozwinęło, jest skuteczne, bezpieczne i dostępne. W leczeniu stosuje się tzw. leki o bezpośrednim działaniu przeciwwirusowym (direct-acting antivirals – DAA) które charakteryzują się dużą skutecznością (zwykle >97%) w eliminacji HCV oraz rybawirynę.

Konkretny schemat leczenia jest ustalany przez lekarza dla danego pacjenta. Przy wyborze schematu oraz czasu leczenia lekarz bierze pod uwagę ewentualne interakcje leczenia z innymi lekami stosowanymi przez pacjenta, wyniki ewentualnego poprzedniego leczenia, stopień upośledzenia czynności wątroby i nerek.

Konieczne jest stosowanie skutecznej antykoncepcji podczas leczenia i po jego zakończeniu (przez 6 mies. od przyjęcia ostatniej dawki leku u kobiet, przez 7 mies. u mężczyzn).

Osoby chore powinny wiedzieć, jak zmniejszyć ryzyko zakażenia innych osób, tzn. chronić je przed kontaktem z jego rzeczami osobistymi, które mogą być skażone krwią (np. szczoteczka do zębów, maszynka do golenia, a w przypadku narkomanów – igły i strzykawki). Podczas kontaktów seksualnych należy stosować prezerwatywy.

Nie ma przeciwwskazań do kontynuowania pracy zawodowej (z wyjątkiem stanowisk wymagających szczególnego wysiłku fizycznego). Można także uprawiać sport.

Przewlekłe zapalenie wątroby typu C – powikłania

Do powikłań przewlekłego WZW typu C należą:

  1. Marskość wątroby – w razie braku skutecznego leczenia rozwija się u 5–20% chorych w ciągu 20–25 lat. Ryzyko zależy od nasilenia zmian zapalno-martwiczych i włóknienia w wątrobie w chwili rozpoznania. Czynniki przyśpieszające rozwój marskości: alkohol, płeć męska, zakażenie >40. roku życia, nadwaga lub otyłość, palenie papierosów, zwiększone stężenie żelaza, stłuszczenie wątroby, zakażenie genotypem 3, cukrzyca, towarzyszące zakażenie HBV (wirusem zapalenia wątroby typu B) lub HIV, zakażenie związane z przetoczeniem krwi.
  2. Pozawątrobowe powikłania zakażenia HCV
    Zakażenie HCV wywołuje liczne objawy dotyczące innych narządów i układów. Należą do nich powikłania:
    • nerkowe – błoniastorozplemowe lub błoniaste kłębuszkowe zapalenie nerek
    • skórne – plamica uniesiona, liszaj płaski, porfiria skórna późna, łuszczyca (zwłaszcza u leczonych interferonem)
    • hematologiczne – immunologiczna plamica małopłytkowa
    • neurologiczne – neuropatia obwodowa (najczęściej czuciowa), zapalenie naczyń mózgowia
    • reumatologiczne – zapalenie stawów (symetryczne zapalenie wielu małych stawów podobne do RZS albo zapalenie jednego lub kilku większych stawów), zespół Sjögrena, zespół antyfosfolipidowy, toczeń rumieniowaty układowy.
      U przewlekle zakażonych HCV zwiększone jest ryzyko rozwoju cukrzycy oraz wystąpienia zdarzeń sercowo-naczyniowych (udaru mózgu, zawału serca i nagłego zgonu sercowego), jak również depresji i innych zaburzeń nastroju.
  3. Rak wątrobowokomórkowy – ciągu 20 lat rozwija się u około 3–5% chorych. Ryzyko zwiększa się istotnie u chorych z marskością. Czynniki ryzyka to wiek >60 lat, zwiększone stężenie AFP (alfa-fetoproteiny) w surowicy i zmniejszona liczba płytek krwi.

Więcej na temat nowotworów złośliwych wątroby przeczytasz w artykule Rak wątroby (nowotwory złośliwe wątroby): przyczyny, rodzaje, objawy i leczenie

Czy możliwe jest całkowite wyleczenie przewlekłego wirusowego zapalenia wątroby typu C?

Tak, leczenie dzięki nowym lekom jest bardzo skuteczne. Wyleczenie, czyli eliminację wirusa z organizmu uzyskuje się u >95% chorych (w niektórych podgrupach do 100%) leczonych nowymi schematami. U >99% z tych osób nie występują nawroty.

Co trzeba robić po zakończeniu leczenia przewlekłego wirusowego zapalenia wątroby typu C?

Po zakończeniu leczenia należy stosować się do zaleceń lekarza prowadzącego, ponieważ mimo eliminacji wirusa, mogą występować niekorzystne skutki przebytego zakażenia.

Co robić, aby uniknąć zachorowania na przewlekłe wirusowe zapalenie wątroby typu C?

Należy przestrzegać ogólnych zasad zapobiegania chorobom przenoszonym przez krew – przestrzegać zasad higieny w placówkach medycznych, gabinetach fryzjerskich, kosmetycznych, tatuażu, stosować sprzęt jednorazowego użytku, odpowiednio zabezpieczać materiały skażone krwią, stosować prezerwatywy podczas kontaktów seksualnych itp.

Leczenie ostrej fazy wirusowego zapalenia wątroby typu C mniejsza ryzyko przejścia w przewlekłe zapalenie.

Nie ma szczepionki przeciwko WZW typu C.

24.02.2022
Zobacz także
  • HBV i przewlekłe wirusowe zapalenie wątroby typu B
  • Postępowanie w przypadku narażenia na zakażenie wirusowe przenoszone drogą krwi
  • Ostre wirusowe zapalenie wątroby (WZW)
Wybrane treści dla Ciebie
  • Stłuszczenie wątroby – objawy, przyczyny, leczenie
  • Powiększenie wątroby
  • Rak brodawki Vatera
  • Pierwotne stwardniające zapalenie dróg żółciowych
  • Żółtaczka wszczepienna - czy jest bardzo zaraźliwa
  • Zespół Gilberta
  • Ostre wirusowe zapalenie wątroby u dziecka
  • Ostre wirusowe zapalenie wątroby (WZW)
  • Rak pęcherzyka żółciowego
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta