×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Stomia

dr med. Andrzej L. Komorowski
Klinika Chirurgii Onkologicznej Centrum Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie – Oddział w Krakowie
Szpital Specjalistyczny im. Stanleya Dudricka w Skawinie

Co to jest stomia?

Stomia, niekiedy nazywana też sztucznym odbytem, to utworzone chirurgicznie (w odróżnieniu od przetok powstałych na skutek procesu chorobowego) połączenie światła przewodu pokarmowego ze skórą. Stomię wytwarza się w celu wprowadzania substancji odżywczych do światła przewodu pokarmowego (gastrostomia czyli odżywcza przetoka żołądkowa) lub w celu wytworzenia zastępczej drogi odprowadzenia kału (stomia w obrębie jelita grubego [kolostomia] i cienkiego [ileostomia; jejunostomia]). Osobną grupę stanowią wytwarzane chirurgicznie zespolenia omijające (np. gastroenterostomia), które co prawda też można zakwalifikować jako stomie, ale które nie polegają na zespoleniu światła przewodu pokarmowego ze skórą, a z inną częścia jelita). Z kolei w obrębie dróg moczowych również możemy mieć do czynienia z odprowadzeniem moczu bezpośrednio przez skórę, czy to poprzez wszycie do skóry moczowodu (urostomia), zbiornika zbierającego mocz lub bezpośrednio pęcherza (cystostomia).

Można zatem powiedzieć, że istnieje kilka podziałów stomii:

  • stomia odżywcza i odprowadzająca (kałowa lub moczowa)
  • stomia czasowa i definitywna
  • stomia kałowa (jelitowa) i moczowa.

Odprowadzenie na zewnątrz organizmu kału lub moczu wiąże się z wypływem poza organizm danej wydzieliny. Ponieważ wypływ odbywa się niezależnie od woli pacjenta (który nie może samodzielnie „zamknąć” przetoki, aby nastąpiła przerwa w wypływaniu wydalin), konieczne jest zabezpieczenie otworu przetoki. Do zabezpieczenia wykorzystuje się specjalne plastikowe worki, w których gromadzi się kał (worki kolostomijne lub ileostomijne) lub mocz (worki urostomijne).


Źródło: stomalife.pl

Obsługę worków polegającą na ich zmianie i odpowiednim przyklejaniu do skóry wokół stomii pacjent wykonuje samodzielnie. Częstotliwość zmian worków jest zależna od rodzaju stomii, wysokości jej założenia w przebiegu jelita (im bliżej odbytu, tym zmiana worków następuje rzadziej) oraz diety. Częstotliwość zmiany worków urostomijnych nie jest uzależniona od diety i wysokości jej założenia, a jedynie od pracy nerek i tego, czy urostomia polega na wyprowadzeniu na skórę bezpośrednio moczowodów, czy też moczowody uchodzą do zbiornika jelitowego, który z kolei opróżnia się do worka urostomijnego.

Kiedy zakładana jest stomia?

Stomię zakłada się w czasie operacji wykonywanych z różnych wskazań. Często konieczność założenia stomii wiąże się z operacją wykonywaną z powodu nowotworu jelita grubego lub układu moczowego, w których guz nowotworowy zagraża zamknięciem światła przewodu pokarmowego lub dróg moczowych. Gdy konieczne jest wycięcie całego narządu, takiego jak odbytnica z odbytem lub pęcherz moczowy, również konieczne będzie założenie stomii. Stomie czasowe zakłada się także podczas niektórych operacji na jelitach, podczas których wykonuje się zespolenie dwóch różnych fragmentów jelita. W takiej sytuacji chirurg może zdecydować o czasowym założeniu stomii powyżej zespolenia, aby były lepsze warunki do pełnego zagojenia. Wskazaniem do założenia stomii są też rozległe urazy jamy brzusznej z przerwaniem ciągłości przewodu pokarmowego lub dróg moczowych. Często stomia jest zakładana w związku z zaawansowanymi chorobami zapalnymi jelita, takimi jak choroba Leśniowskiego i Crohna. Kolejnym wskazaniem do wykonania stomii są trudne w leczeniu przetoki odbytniczo-pochwowe i odbytniczo-pęcherzowe. Ponadto każda operacja brzuszna (zwłaszcza w obrębie jelit) obarczona jest pewnym ryzykiem wykonania stomii. W zależności od rodzaju zabiegu oraz wielkości tego ryzyka, chirurg informuje pacjenta przed operacją, jaki scenariusz operacji jest najbardziej prawdopodobny i czy należy się obawiać konieczności założenia stomii.

Czy stomia może zostać usunięta (zamknięta)?

Niekiedy stomia jest zakładana na pewien czas, a następnie jest likwidowana podczas kolejnego zabiegu operacyjnego, przez co przywraca się naturalny odpływ kału lub moczu. Niemniej, w niektórych wypadkach, już w momencie zakładania stomii podczas pierwszej operacji wiadomo, że stomia zostanie na zawsze, to oznacza, że jest już nieodwracalna. Dzieje się tak najczęściej podczas operacji, w czasie których chirurg usuwa całkowicie końcowy odcinek drogi pokarmowej lub moczowej, czyli odbytnicę z odbytem lub pęcherz moczowy. Niekiedy stomia zakładana w założeniu jako czasowa, może się okazać definitywna. Dzieje się tak np., gdy stan ogólny chorego nie pozwala na przeprowadzenie zabiegu odtworzenia ciągłości przewodu pokarmowego lub moczowego lub gdy nie udaje się zlikwidować powodu, dla którego czasowa stomia została założona (np. przy stomii odbarczającej w przetokach odbytniczo-pochwowych). Generalnie operacja zamknięcia stomii jest skomplikowanym zabiegiem, niekiedy wykonywanym w trudnym polu operacyjnym i obarczonym wieloma powikłaniami. W niektórych sytuacjach ryzyko związane z operacją odtworzenia ciągłości przewodu pokarmowego może być tak duże, że chirurg wręcz może odradzać pacjentowi poddanie się takiej operacji.

Jaka jest prawidłowa pielęgnacja stomii?

Opieka nad każdym rodzajem stomii jest dość zbliżona. Każdy pacjent po założeniu stomii dowolnego rodzaju jeszcze przed wyjściem ze szpitala powinien zostać przeszkolony przez doświadczoną pielęgniarkę w zakresie prawidłowego postępowania ze stomią. Po wyjściu ze szpitala zaleca się również kontrolę w poradni stomijnej. Personel w tych poradniach bardzo często potrafi szybko rozpoznać i rozwiązać najczęściej występujące problemy ze stomią. Jeżeli z jakiegoś powodu pacjent nie jest w stanie prowadzić opieki nad stomią samodzielnie, szkoli się w tym zakresie opiekuna (zazwyczaj członka rodziny). Samodzielne wykonanie zabiegów pielęgnacyjnych stomii (w tym wymiany worka) pod okiem doświadczonej pielęgniarki jest najlepszym sposobem nauczenia się prawidłowej opieki nad stomią.

Generalnie pamiętać należy, aby:
  • zmieniać worki powoli i dokładnie, gdyż w pośpiechu często może dojść do nieprawidłowego (nieszczelnego) założenia worka
  • utrzymywać skórę wokół stomii w czystości
  • nie używać do pielęgnacji skóry wokół stomii preparatów drażniących (w tym spirytusu).

Najczęstsze pytania odnoszące się do stomii

Czy każda stomia jest na zawsze?

Nie, niektóre stomie są odwracalne.

Czy każdą stomię da się zlikwidować?

Niestety nie. Istnieją stomie odwracalne i nieodwracalne.

Dlaczego przed każdą operacją jelitową muszę podpisać zgodę na stomię?

Jest to konieczne, ponieważ w każdym zabiegu brzusznym istnieje możliwość stwierdzenia sytuacji, w której jedynym rozwiązaniem dla chorego będzie założenie stomii. Wielkość ryzyka wystąpienia takiej sytuacji jest różna w zależności od rodzaju zabiegu. Przy czym w niektórych zabiegach wiadomo od początku, że założenie stomii będzie na pewno konieczne.

Czy powikłania stomii są częste?

Niestety tak. Najczęściej występują przepukliny okołostomijne, wypadanie stomii oraz zwężenie stomii. W najcięższych przypadkach konieczne jest leczenie operacyjne.

Czy można żyć normalnie, mając stomię?

Jak najbardziej. Poprawna opieka nad stomią pozwala zakładać ją w sposób szczelny tak, aby uniknąć wydobywania się przykrego zapachu. Osoba z dobrze działającą stomią może funkcjonować normalnie w większości sytuacji socjalnych, z wyjątkiem np. pływania na basenie.

13.06.2017
Zobacz także
  • Stomia – zalecenia żywieniowe w przypadku zaparć
  • Stomia – zalecenia żywieniowe w przypadku biegunki
  • Dieta u osób ze stomią – zalecenia ogólne
  • Rak jelita grubego - przyczyny, objawy, leczenie i rokowania
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta