Jestem 3 miesiące po ostrym zapaleniu trzustki (OZT), spowodowanym powikłaniem po cholangiopankreatografii wstecznej i sfinkterotomii. Badania obrazowe i wyniki laboratoryjne są już w normie, natomiast odczuwam jeszcze dolegliwości bólowe. Chciałam zapytać - jakich leków nie można brać, żeby nie podrażniać trzustki i żeby nie nastąpił nawrót choroby? Czytałam, że są leki, które mogą wywołać zapalenie trzustki – np. jakieś przeciwpadaczkowe, sterydy. Czy mogę brać lek Asertin?
Odpowiedział:
Dr n. med. Tomasz Kruszyna
I Katedra Chirurgii Ogólnej, Onkologicznej i Gastroenterologicznej
Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie
Leki mogące powodować ostre zapalenie trzustki dzieli się na trzy lub cztery grupy, w zależności od liczby doniesień w piśmiennictwie fachowym opisujących przypadki ostrego zapalenia trzustki związane przyczynowo z danym lekiem. Do grupy I i II, czyli do leków najczęściej opisywanych w kontekście ostrego zapalenia trzustki, należą:
- niektóre leki przeciwpadaczkowe (kwas walproinowy, karbamazepina)
- opioidy, czyli narkotyczne leki przeciwbólowe (w tym kodeina)
- preparaty zawierające estrogeny (doustne leki antykoncepcyjne)
- azatiopryna, lek immunosupresyjny stosowany w chorobach zapalnych przewodu pokarmowego (choroba Crohna) i po przeszczepieniu narządów
- leki moczopędne: furosemid i hydrochlorotiazyd
- steroidy (prednizon, metylprednizolon, deksametazon)
- statyny, czyli leki stosowane w przypadku zaburzeń lipidowych (zwiększenia stężenia we krwi cholesterolu i jego frakcji związanych z rozwojem miażdżycy);
- tetracyklina (antybiotyk)
- sulfametoksazol z trimetoprimem (lek przeciwdrobnoustrojowy z grupy sulfonamidów);
- sulfosalazyna – lek stosowany w leczeniu chorób zapalnych przewodu pokarmowego (wrzodziejącego zapalenia jelita grubego, choroby Crohna)
- paracetamol – popularny lek przeciwbólowy;
- losartan, enalapril – leki stosowane w nadciśnieniu tętniczym
- metformina – lek przeciwcukrzycowy
- ograniczone do szczególnych grup pacjentów – leki stosowane w leczeniu AIDS oraz niektóre leki w chemioterapii nowotworów.
Opisy przypadków ostrego zapalenia trzustki dotyczą jeszcze wielu innych leków z grupy antybiotyków, leków przeciwwirusowych, przeciwgrzybiczych, przeciwnadciśnieniowych, przeciwarytmicznych, stosowanych w chorobach neurologicznych, a nawet aspiryny, tzw. niesteroidowych leków przeciwzapalnych (diklofenak, ibuprofen, naproksen) i przeciwwrzodowych (omeprazol, pantoprazol).
Trzeba pamiętać, że podział na te grupy odzwierciedla jedynie liczbę opublikowanych artykułów o związku przyczynowo-skutkowym z ostrym zapaleniem trzustki, w przypadku grupy I potwierdzone wystąpieniem zapalenia trzustki po ponownym zażyciu leku po okresie jego odstawienia. Określenie ryzyka spowodowania tej choroby przez zażywanie leku nie jest już takie proste, ponieważ nie wszystkie tego rodzaju zdarzenia są zgłaszane lub rozpoznawane, a dodatkowo należałoby uwzględnić liczbę wszystkich chorych leczonych tymi preparatami, z których jedne są stosowane w pewnych tylko stosunkowo nielicznych grupach chorych, a inne – wręcz powszechnie i są dostępne bez recepty.
Przypuszcza się, że w ogólnej populacji około 2% przypadków ostrego zapalenia trzustki ma związek z zażywanymi lekami. Dla porównania, wśród chorych leczonych z powodu AIDS odsetek ten ocenia się na 40%.
Sertralinę (Asertin) wymienia się wśród leków grupy III, a więc tych, w przypadku których istnieją pojedyncze doniesienia albo zgłoszenia (w bazach danych firm farmaceutycznych oraz amerykańskiej Food and Drug Adiministration) na temat związku przyczynowo-skutkowego z ostrym zapaleniem trzustki. Informacja na ten temat zawarta jest również w ulotce leku.
Wracając do pytania, radziłbym przedyskutować kwestię przyjmowania jakichkolwiek leków, w tym przepisywanych przez lekarzy innych specjalności oraz sprzedawanych bez recepty, z lekarzem prowadzącym, najlepiej z gastroenterologiem.
Decyzja powinna być podejmowana indywidualnie, biorąc pod uwagę bilans korzyści i potencjalnych szkód związanych ze stosowaniem danego leku. Z jednej strony producent leku musi z przyczyn formalno-prawnych zawrzeć w informacji o leku informacje na temat wszystkich działań niepożądanych, jakie wystąpiły i zostały zgłoszone, co nie świadczy o wielkości ryzyka wystąpienia takich działań. Wiele opublikowanych przypadków dotyczy chorych, u których za przyczynę ostrego zapalenia trzustki uznano dany lek, ponieważ po prostu wykluczono inne bardziej prawdopodobne przyczyny. Z drugiej strony trzeba pamiętać, że lek dostępny bez recepty pozostaje lekiem ze wszystkimi tego konsekwencjami, a więc również możliwością działań niepożądanych.
Piśmiennictwo:
- Trivedi Ch., Pitchumoni C.S.: Drug-induced pancreatitis. J. Clin. Gastroenterolol 2005; 39: 709—716.
- Eltookhy A., Pearson N.L. Drug-induced pancreatitis. CPJ/RPC 2006; 139: 58—60.
- Badalov N., Baradarian R., Iswara K., Li J., Steinberg W., Tenner S. Drug-induced pancreatitis: an evidence-based review. Clin Gastroenterol Hepatol 2007; 5: 648—661.
