Pytanie nadesłane do redakcji:
Jak radzić sobie z uciążliwymi zaparciami?
Odpowiada:
dr hab. n. med. Małgorzata Zwolińska-Wcisło Klinika Gastroenterologii i Hepatologii Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum
Zaparcia stolca są aktualnie jednym z najczęstszych problemów zdrowotnych w krajach wysokorozwiniętych. Zaparcie jest definiowane jako oddawanie stolca rzadziej niż dwa razy w tygodniu. Mogą mu towarzyszyć inne jeszcze objawy, takie jak:
- nadmierne parcie na stolec,
- oddawanie zbitego stolca,
- uczucie niepełnego wypróżnienia.
Diagnostyka i następowe leczenie zaparć jest uwarunkowane obecnością objawów alarmujących, takich jak zmiana rytmu wypróżnień w ostatnim czasie, krew w stolcu (zobacz: Stolec - zmieniony wygląd), bóle brzucha, zwłaszcza występujące w nocy, utrata masy ciała, brak apetytu, niedokrwistość. Objawy te mogą świadczyć o groźnej chorobie organicznej czy zapalnej lub o nowotworze i stanowią podstawę do pilnej diagnostyki przewodu pokarmowego.
Częstą przyczyną zaparć są tak zwane zaburzenia czynnościowe przewodu pokarmowego, do których należy zespół jelita drażliwego. Do rozpoznania zespołu jelita drażliwego służą tak zwane kryteria rzymskie III, uwzględniające czas trwania i częstotliwość występowania bólu, stopień uformowania stolca, niekiedy występujących naprzemiennie, ponadto występowanie wzdęć brzucha.
Uporczywe zaparcia stolca mogą niekiedy być wywołane wydłużonym czasem pasażu treści jelitowej przez jelito grube, spowodowanym przewlekłą dietą niskokaloryczną lub chorobami o podłożu neurologicznym (np. zmniejszenie ilości splotów nerwowych w świetle jelita), metabolicznym czy endokrynologicznym.
Czynnikiem etiologicznym zaparcia stolca może być również nieprawidłowa czynność odbytu i odbytnicy, związana z nieprawidłowym działaniem układu nerwowo-mięśniowego dna miednicy.
Dalsze postępowanie w przypadku uporczywych zaparć zależy od występowania wymienionych wcześniej objawów alarmujących. W przypadku ich pojawienia się leczenie powinno być poprzedzone diagnostyką przewodu pokarmowego, zmierzającą do potwierdzenia lub wykluczenia przyczyny organicznej.
U chorych do 50. roku życia, bez objawów mogących wskazywać na chorobę organiczną, podstawą leczenia uporczywych zaparć jest:
- zwiększenie objętości wypijanych płynów i pokarmów bogatoresztkowych
- ograniczenie przyjmowania środków przeczyszczających.
Wskazane jest również wyrobienie nawyku oddawania stolca po posiłkach, czyli wtedy gdy dochodzi w sposób naturalny do przyspieszenia perystaltyki przewodu pokarmowego.
Ponadto stosuje się środki zwiększające objętość stolca (otręby, metyloceluloza, psyllium), czynniki osmotyczne (laktuloza, sorbitol), środki przeczyszczające zawierające sole magnezu (siarczan, cytrynian). Należy zawsze pamiętać, że przed rozpoczęciem leczenia uporczywych zaparć, trzeba się zgłosić po poradę do lekarza rodzinnego, a w razie konieczności – do gastrologa.
Zobacz także: Zaparcie