Co robić, jeśli leki na zespół jelita drażliwego nie pomagają?

Pytanie nadesłane do redakcji

Mam 22 lata i od dzieciństwa borykam się z bólem brzucha, wzdęciami, uczuciem przelewania i ciężkości w brzuchu. Ból ma bardzo różny charakter, czasem jest skurczowy rozlany po całym brzuchu, ale bardziej po lewej stronie, a czasem pojawia się na wysokości pępka i jest raczej kujący. Zwykle następuje po zjedzeniu obfitego posiłku, np. obiadu. Najpierw następuje uczucie "przesuwania" się treści pokarmowej z wrażeniem, jakby coś stało mu na przeszkodzie, czemu towarzyszy przelewanie, a potem jest ból. Ustępuje dopiero po oddaniu stolca. W trakcie bólu pojawia się biegunka. Przed wystąpieniem objawów zwykle borykam się z zaparciami. Najgorsze jest to poczucie ciężkości i oddawanie gazów, które towarzyszą mi dosłownie po każdym posiłku. Najgorzej czuję się wieczorem po całym dniu, jakbym połknęła balon. Byłam u wielu lekarzy, w tym u gastrologa i każdy stwierdza zespół jelita drażliwego. Brałam już Duspatali retard, Debridat, Debretin, Symbiotic i nic nie pomaga. Nawet, jeśli wezmę tabletkę rozkurczową 30 min przed jedzeniem zgodnie z zaleceniem lekarza, to i tak czasem ból się zdarza i jest naprawdę silny. Dodam, że choruję na niedoczynność tarczycy typu Hashimoto i przyjmuję Euthyrox 75. Nie miałam wykonanych żadnych badań potwierdzających zespół jelita drażliwego. Skoro leki nie pomagają, może są to objawy jakiejś innej choroby niż zespół jelita drażliwego?

Odpowiedziała

lek. med. Magdalena Przybylska-Feluś
Klinika Gastroenterologii i Hepatologii UJ CM, Kraków

Zespół jelita drażliwego (irritable bowel syndrome - IBS, ZJD) to przewlekła choroba jelit, która jest zaliczana do chorób czynnościowych przewodu pokarmowego, to znaczy takich, w których wykluczono zmiany zapalne, anatomiczne czy biochemiczne. Zespół jelita drażliwego charakteryzuje się bólem lub dyskomfortem w jamie brzusznej oraz zaburzeniami rytmu wypróżnień w postaci zaparcia albo biegunki. Bardzo często biegunki i zaparcia występują naprzemiennie. Przyczyny zespołu jelita drażliwego pozostają niejasne, co sprawia, że leczenie jest trudne i skupia się głównie na postępowaniu objawowym.

IBS jest przewlekłą i trudną do leczenia chorobą, na którą cierpi około 10-20% ogólnej populacji, schorzenie częściej dotyczy kobiet. W ostatnich latach oceniano wiele sposobów leczenia tego zespołu, ale tylko nieliczne z nich zyskały pozytywną opinię badaczy.

W terapii stosuje się leki rozkurczowe, na przykład te wymienione w pytaniu, probiotyki, leki wpływające na objętość stolca, wielu chorych z doświadczenia wymienia pokarmy, które sprzyjają powstawanie dolegliwości. Dodatkowo udowodniony wpływ na zmniejszenie bólu i poprawę samopoczucia chorych na IBS mają leki przeciwdepresyjne z grupy leków trójpierścieniowych oraz wybiórczych inhibitorów zwrotnego wychwytu serotoniny. Leki te są stosowane w dwóch sytuacjach: gdy IBS towarzyszą zaburzenia depresyjne oraz jako leczenie wspomagające.

Rozpoznanie IBS opiera się na tzw. Kryteriach rzymskich
Typowe objawy kliniczne w IBS opisywane są przez Kryteria rzymskie III (2006 r.) jako nawracający ból lub dyskomfort w obrębie jamy brzusznej trwający przynajmniej 3 dni w miesiącu przez ostatni kwartał oraz występowanie co najmniej 2 z 3 objawów dodatkowych (jak poprawa po wypróżnieniu, początek dolegliwości skojarzony ze zmianą rytmu wypróżnień i/lub ze zmianą wyglądu stolca). Czasami postawienie diagnozy jest trudne i opiera się na eliminacji innych chorób. W przypadku występowania objawów alarmujących konieczne jest rozszerzenie diagnostyki.

Choroby tarczycy, jak na przykład niedoczynność Hashimoto, wymagają okresowej kontroli oraz ewentualnej korekty dawkowania leków. Nieleczona niedoczynność tarczycy może sprzyjać zaparciom.

Wzdęcia czy zaburzenia rytmu wypróżnień to objaw niecharakterystyczny, który może występować w wielu schorzeniach przewodu pokarmowego, np. zespół jelita drażliwego (IBS), dyspepsji czynnościowej, choroby refluksowej przełyku, zaburzeń odżywania czy chorób infekcyjnych przewodu pokarmowego.

Dodatkowo należy wykluczyć inne przyczyny, można je określić jako przyczyny zależne od pacjenta, to znaczy nieprawidłowa dieta, spożywanie posiłków w pospiechu i tym samym połykanie dużych zawartości gazów z każdą połykaną porcją pokarmu lub płynów. Wiele produktów może powodować wzdęcia, na przykład laktoza, zbyt gwałtownie zwiększana zwartość błonnika (np. otrąb), sorbitol.

W przypadku nieskuteczności leczenia lub niepokoju o swoje zdrowie należy zgłosić się do lekarza prowadzącego, który w po uzupełnieniu wywiadu i badaniu fizykalnym ustali dalsze postępowanie, np. rozszerzy diagnostykę lub zmieni terapię.