×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Nowotwory jelita cienkiego (łagodne i złośliwe)

Prof. dr hab. Michał Drews, dr med. Konrad Matysiak
Katedra i Klinika Chirurgii Ogólnej, Gastroenterologicznej i Endokrynologicznej
Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
Aktualizacja: lek. Magdalena Wiercińska

Nowotwory złośliwe jelita cienkiego są rzadkie i zwykle rozpoznawane na zaawansowanym etapie choroby. Zwykle początkowo objawy są niecharakterystyczne – należy do nich przede wszystkim ból brzucha, który jest częsty i może być objawem wielu różnych chorób. Leczenie zależy od rodzaju nowotworu, zwykle obejmuje wycięcie guza.

Co to są nowotwory jelita cienkiego?

Przez nowotwór jelita cienkiego rozumiemy zarówno złośliwe, jak i niezłośliwe guzy nowotworowe umiejscowione w jelicie cienkim. Guzy nowotworowe w jelicie cienkim mogą być pierwotne, to znaczy wywodzić się z jelita cienkiego lub przerzutowe, to znaczy wywodzić się z innych narządów, np.: jelita grubego, żołądka, trzustki, gruczołu krokowego, pęcherza moczowego czy narządów płciowych (jajników, macicy). Centralne położenie jelita cienkiego w jamie brzusznej powoduje, że narząd ten jest często wciągany w naciek nowotworowy guzów narządów, z którymi sąsiaduje w jamie brzusznej i miednicy.

Nowotwory jelita cienkiego - przyczyny

Nie ustalono jednoznacznych czynników wpływających na powstanie nowotworów jelita cienkiego. Do najczęściej wymienianych zalicza się palenie tytoniu i spożywanie alkoholu. Zauważono, że nowotwory jelita cienkiego pojawiają się częściej u osób, u których stwierdza się występowanie innych chorób przewodu pokarmowego, w tym: choroby Leśniowskiego i Crohna, celiakii, obecność polipów i zespołów polipowatości przewodu pokarmowego, takich jak zespół Gardnera, polipowatość rodzinna, zespół Peutza i Jeghersa. Nowotwory jelita cienkiego mogą występować również u chorych, u których stwierdza się jednoczesne występowanie nowotworów innych narządów – dotyczy to kobiet chorych na raka piersi, raka endometrium oraz mężczyzn z rakiem gruczołu krokowego. Rak jelita cienkiego może współwystępować u chorych na raka jelita grubego.

Łagodne nowotwory jelita cienkiego

W jelicie cienkim mogą się też pojawiać nowotwory łagodne (niezłośliwe), czyli zmiany, które mogą powodować tzw. objawy miejscowe, czyli związane z obecnością tej zmiany w danym miejscu (np. zmniejszenie drożności jelita), ale nie powodują powstawania przerzutów ani uogólnionej choroby, tak jak nowotwory złośliwe. W jelicie cienkim mogą postawać polipy, tłuszczaki, gruczolaki.

Zobacz:

Jak często występują nowotwory jelita cienkiego?

Nowotwory jelita cienkiego występują raczej rzadko. Stanowią 3–4% wszystkich nowotworów przewodu pokarmowego, a około 60% ma charakter złośliwy. Kiedy zauważymy, że długość jelita cienkiego to ponad 70% długości całego przewodu pokarmowego, a jego powierzchnia przekracza 90% powierzchni całego przewodu pokarmowego, to liczba chorych z powodu choroby nowotworowej jelita cienkiego jest zaskakująco mała.

Szybki pasaż płynnej treści jelitowej, uboga flora bakteryjna oraz brak czynników bezpośrednio uszkadzających ściany jelita cienkiego sprawiają, że nowotwory w tej części przewodu pokarmowego występują rzadziej niż w innych odcinkach przewodu pokarmowego.

Jak się objawia nowotwór jelita cienkiego?

Rozpoznanie choroby nowotworowej jelita cienkiego jest trudne, ponieważ nie ma żadnych typowych objawów, wskazujących na chorobę nowotworową tej części przewodu pokarmowego. Dotyczy to zwłaszcza wczesnego okresu trwania choroby nowotworowej. Nowotwory jelita cienkiego zazwyczaj objawiają się późno, z wyjątkiem guzów znajdujących się w miejscach, gdzie szybko dochodzi do ograniczenia drożności przewodu pokarmowego (np. w dwunastnicy). Wykrycie nowotworu we wczesnym stadium choroby jest zwykle przypadkowe, a rozpoznanie zostaje ustalone przedoperacyjnie zaledwie u 50% chorych.

Najczęstszym niecharakterystycznym początkowym objawem jest ból brzucha, do którego później mogą się dołączyć:

  • uczucie pełności w nadbrzuszu
  • nudności i wymioty
  • zmniejszenie łaknienia
  • męczliwość
  • utrata masy ciała.

Nowotwory jelita cienkiego w fazie objawowej często powodują:

  • zwężenie jelita
  • wgłobienie jelita (wpuklanie się części jelita w inną część, można to porównać z rolowaniem się rajstop przy zdejmowaniu)
  • niedrożność jelita.

Rzadziej może występować napadowy ból brzucha oraz jawne (widoczne) lub utajone krwawienie z przewodu pokarmowego. W zaawansowanym stadium choroby można wyczuć ruchomy guz dotykając brzucha. U około 10% chorych (najczęściej w przypadku chłoniaka lub mięsaka) dochodzi do perforacji, czyli przedziurawienia jelita w miejscu nacieku nowotworowego, a następnie zapalenia otrzewnej. Przedziurawienie (perforacja) jelita cienkiego powoduje nagły silny ból brzucha nieustępujący po lekach przeciwbólowych. Dolegliwości bólowe mogą się zmniejszać przy ograniczeniu ruchów, przyjmowaniu pozycji, która zmniejsza napięcie mięśni brzucha. Najczęściej chorzy przyjmują pozycję leżącą lub półsiedzącą, z nogami podkurczonymi. Obserwuje się wówczas szybkie pogarszanie się stanu ogólnego, odwodnienie, brak apetytu. Objawom tym towarzyszy wysoka gorączka. Jest to stan zagrożenia życia i wymaga pilnej interwencji chirurgicznej.

W przypadku chłoniaków jelita mogą występować charakterystyczne objawy ogólne (np. utrzymujący się przewlekle stan podgorączkowy, nocne poty) oraz powiększenie węzłów chłonnych oraz śledziony. Nowotworom neuroendokrynnym jelita cienkiego z przerzutami w wątrobie mogą towarzyszyć objawy zespołu rakowiaka.

Co robić w razie wystąpienia objawów?

Wszystkie wymienione powyżej objawy mogą, ale nie muszą wskazywać na chorobę nowotworową jelita cienkiego. Ich wystąpienie w każdej sytuacji wymaga wizyty w gabinecie lekarza rodzinnego, który podejmuje decyzje związane z ostatecznym rozpoznaniem przyczyn powstania opisanych objawów. Należy również pamiętać, że chociaż choroba nowotworowa jelita cienkiego występuje bardzo rzadko, a jej objawy są niecharakterystyczne, to wystąpienie wymienionych powyżej objawów wymaga konsultacji lekarskiej. Ich przyczyną mogą być również inne poważne choroby jelita cienkiego, na przykład choroba Leśniowskiego i Crohna.

Pamiętaj!
Nigdy nie wolno lekceważyć wyczuwalnych guzów w obrębie jamy brzusznej.

Jak lekarz stawia diagnozę?

Na wstępie należy zwrócić uwagę na to, że za zlecenie przedstawionych poniżej badań diagnostycznych odpowiedzialny jest zespół lekarzy. Do zespołu tego należy zaliczyć lekarza rodzinnego, jako lekarza pierwszego kontaktu, oraz specjalistów: gastroenterologa, chirurga i onkologa. Pacjent może się spodziewać wykonania większości z wymienionych poniżej badań.

Prawidłowe rozpoznanie wymaga zebrania szczegółowych informacji na temat objawów choroby oraz zbadanie brzucha chorego.

  • Badanie krwi: morfologia, próby wątrobowe, elektrolity, marker CEA
  • Badanie moczu ze zbiórki dobowej: kwas 5-hydroksyindolooctowy (5-HIAA) w przypadku podejrzenia rakowiaka
  • Badanie stolca: badanie na krew utajoną
  • Badania obrazowe: prześwietlenie jelita cienkiego z zastosowaniem środka kontrastowego, tomografia komputerowa, ultrasonografia jamy brzusznej
  • Badanie endoskopowe dwunastnicy, tak zwana duodenoskopia
  • Badaniem endoskopowym o małej inwazyjności jest badanie z zastosowaniem kapsuły endoskopowej – pacjent połyka niewielką kaspułkę, w której znajduje się kamera rejestrująca obraz podczas przejścia kapsułki przez przewód pokarmowy. Badaniem, które umożliwia wykrycie guza i pobranie wycinków jest enteroskopia.

Tabela 1. Najczęściej występujące formy nowotworów jelita cienkiego
Nowotwory niezłośliwe (łagodne) Nowotwory złośliwe
  1. Gruczolaki – występują jako polipy
  2. Tłuszczaki
  1. Gruczolakorak – potocznie określany jako rak jelita cienkiego
  2. Rakowiak
  3. Chłoniak
  4. Mięsak
  5. Przerzuty nowotworów z innych narządów

Nowotwory jelita cienkiego – leczenie

Leczenie zależy od rodzaju nowotworu. Zwykle, jak w przypadku wielu innych nowotworów złośliwych, polega na wycięciu guza, a zakres operacji (np. usunięcie węzłów chłonnych) zależy od typu histologicznego (czyli rodzaju nowotworu) oraz od zaawansowania choroby, a także od wskazań do operacji – czy operacja planowa lub doraźna z powodu niedrożności, perforacji, krwawienia z jelita. Następnie konieczne może być dalsze leczenie, takie jak np. chemioterapia.

Kontrola po leczeniu

Po leczeniu nowotworu jelita cienkiego zwykle zaleca się regularne wizyty kontrolne – w ciągu pierwszych 2 lat – co 3 miesiące, od 3. do 5. roku – co 6 miesięcy, a następnie raz na rok oraz badania endoskopowe i obrazowe. Dobór tych badań zależy do typu histologicznego, lokalizacji i zaawansowania choroby w chwili rozpoczęcia leczenia, należy się stosować do zaleceń lekarza.

22.01.2024
Zobacz także
  • Zaparcia - objawy, przyczyny, leczenie i leki na zaparcia
  • Wzdęcia – czym są, co je powoduje, kiedy zgłosić się do lekarza i jakie są domowe sposoby na wzdęcia brzucha?
Wybrane treści dla Ciebie
  • Polipy jelita grubego — przyczyny, leczenie, zagrożenie nowotworem
  • Nowotwór - co to, rozwój, podział
  • Uchyłki jelita grubego
  • Rak jelita cienkiego i inne złośliwe nowotwory jelita cienkiego
  • Przewlekłe niedokrwienie jelit
  • Polip hiperplastyczny
  • Ostre niedokrwienie jelit
  • Polipy jelita cienkiego – objawy, czy są groźne, leczenie
  • Mikroskopowe zapalenie jelita grubego
  • Polipektomia
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta