Co to jest i jakie są przyczyny?
Uchyłki mają postać cienkościennych „woreczków” o średnicy około 1 cm, uwypuklających się na zewnątrz głównej części jelita grubego, nazywanej okrężnicą (zob. rycinę). Liczba uchyłków waha się od kilku do kilkudziesięciu. Powstają u osób dorosłych po wielu latach spożywania diety ubogoresztkowej, typowej dla współczesnych zwyczajów żywieniowych (zob. Najczęstsze błędy żywieniowe – czego trzeba unikać?, Zasady zdrowego żywienia, Błonnik pokarmowy - przyp. red.). Pokarm tego rodzaju słabo wypełnia jelito, zwiększa w nim ciśnienie i powoduje pogrubienie ściany jelita.
Uchyłki nabyte uważane są za chorobę cywilizacyjną. Pewne znaczenie w ich rozwoju mogą mieć także czynniki genetyczne.
Ryc. 1 Uchyłki jelita grubego
Jak często występują?
Uchyłki jelita grubego należą do najczęstszych chorób przewodu pokarmowego. Częstość ich występowania zwiększa się z wiekiem. Wśród osób poniżej 40. roku życia tylko 5% ma uchyłki. Odsetek ten zwiększa się do 30% po 60. roku życia.
Jak się objawiają?
U około 60% osób z uchyłkami nie stwierdza się żadnych objawów chorobowych (uchyłkowatość bezobjawowa). Uchyłki są u nich wykrywane przypadkowo, np. w trakcie kolonoskopii. Na pozostałe przypadki składają się pacjenci z objawową chorobą uchyłkową (20–30%) oraz pacjenci z powikłaniami (5–10%).
Choroba uchyłkowa okrężnicy objawia się bólami brzucha, wzdęciem i zaburzeniami rytmu wypróżnień (biegunka lub zaparcie stolca). Niekiedy występują krótkotrwałe epizody zatrzymania stolca i gazów.
Zapalenie uchyłków przebiega dodatkowo z gorączką i bolesnym guzem w lewej dolnej części brzucha. Inne powikłania to ropień wewnątrzbrzuszny, przedziurawienie jelita grubego i pełna niedrożność jelitowa. Odrębnym powikłaniem niezwiązanym z zapaleniem jest krwawienie z uchyłków, objawiające się dużą domieszką krwi w stolcu albo wypróżnieniami czystą krwią lub skrzepami.
Co robić w przypadku wystąpienia objawów?
Nawracające bóle, zwłaszcza w lewej połowie brzucha, połączone ze wzdęciem i zaparciem stolca, wymagają wizyty u lekarza, który pokieruje badaniami potwierdzającymi rozpoznanie choroby uchyłkowej okrężnicy.
Cięższe objawy – silne bóle brzucha, gorączka oraz zatrzymanie wypróżnień i gazów – wymagają na ogół pilnej konsultacji chirurgicznej.
W jaki sposób lekarz ustala rozpoznanie?
Prostym i stosunkowo łatwo dostępnym badaniem jest ultrasonografia jamy brzusznej (USG). Badanie to może potwierdzić obecność uchyłków jelita grubego oraz wskazać na możliwość zapalenia uchyłków i powikłań, takich jak ropień, przetoka czy przedziurawienie jelita.
Dokładniejszymi badaniami, ale trudniej dostępnymi, są tomografia komputerowa jamy brzusznej i miednicy mniejszej oraz kolonoskopia, przeciwwskazana jednak u osób z objawami zapalenia uchyłków. Zapalenie potwierdzają proste badania krwi – przyspieszone OB, zwiększenie stężenia CRP i zwiększenie liczby krwinek białych.
Ryc. 2 Uchyłki jelita grubego (zdjęcie z badania endoskopowego)
