Ostra gastropatia krwotoczna to ostre uszkodzenie błony śluzowej żołądka, w wyniku którego w żołądku pojawiają się krwawiące nadżerki (stąd potoczna nazwa gastropatia nadżerkowa). Ostra gastropatia krwotoczna może być między innymi wynikiem stosowania niesteroidowych leków przeciwzapalnych, spożywania alkoholu, a także toksycznego działania na błonę śluzową żołądka substancji produkowanych przez organizm, które mogą działać uszkadzająco na błonę śluzową żołądka – np. żółci. Gastropatia krwotoczna na ogół ustępuje samoistnie po usunięciu czynnika uszkadzającego, który wywołał chorobę.
Co to jest ostra gastropatia krwotoczna i jakie są przyczyny?
Ostra gastropatia krwotoczna (nadżerkowa) jest ostrym, niezapalnym uszkodzeniem błony śluzowej żołądka spowodowanym różnymi czynnikami drażniącymi albo niedokrwieniem. W wyniku tego uszkodzenia na błonie śluzowej żołądka pojawiają się krwawiące nadżerki.
Ostra gastropatia krwotoczna – przyczyny
Ostra gastropatia krwotoczna może mieć różne przyczyny – błonę śluzową mogą uszkadzać zarówno substancje dostarczane do organizmu z zewnątrz, jak i substancje produkowane przez organizm. Należą do nich:
- niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), w tym kwas acetylosalicylowy
- alkohol (w większych stężeniach)
- żółć
- toksyny endogenne, czyli substancje obecne w organizmie, np. w przebiegu mocznicy
- owrzodzenia stresowe – wskutek niedokrwienia z niedotlenieniem błony śluzowej, np. w przebiegu wstrząsu, sepsy, ciężkich oparzeń, ciężkich urazów
- doustne preparaty żelaza
- chemioterapia przeciwnowotworowa.
Glikokortykosteroidy (GKS) nie uszkadzają błony śluzowej żołądka, ale mogą natychmiast nasilać efekt uszkadzający NLPZ.
Jak często występuje ostra gastropatia krwotoczna?
Nie są znane dokładne dane epidemiologiczne, ale w codziennej praktyce często obserwuje się zmiany o typie zapalenia krwotocznego. Badania wykazują, że u większości (60–100%) pacjentów w pierwszych 2 tygodniach leczenia NLPZ powstają nadżerki.
Jak się objawia ostra gastropatia krwotoczna?
Ostra gastropatia krwotoczna może nie powodować żadnych dolegliwości, zwłaszcza jeśli pacjent pozostaje pod działaniem leków przeciwbólowych. U niektórych osób mogą występować niewielkie objawy dyspeptyczne – chorzy odczuwają ból lub dyskomfort w górnej części brzucha na środku, nudności. Czasami pierwszym objawem mogą być cechy krwawienia z górnego odcinka przewodu pokarmowego. Należą do niech: krwiste wymioty, tzw. fusowate wymioty lub smoliste stolce (czarne stolce). Krwawienie może mieć różne nasilenie, rzadko jest poważne. W razie wystąpienia masywnego krwawienia z górnego odcinka przewodu pokarmowego może pojawić się także czerwona krew w stolcu.
Co robić w razie wystąpienia objawów ostrej gastropatii krwotocznej?
W razie przewlekłych lub nawracających dolegliwości dyspeptycznych należy się zgłosić do lekarza POZ, który oceni konieczność dalszej diagnostyki. W razie wystąpienia niepokojących objawów, np. smolistych stolców, krwi w stolcu czy fusowatych wymiotów oraz niedokrwistości należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza. Konieczne może być badanie gastroskopowe w celu sprawdzenia przyczyn tych dolegliwości.
Jednym z objawów przewlekłego utajonego krwawienia może być niedokrwistość. Jej objawami są szybkie męczenie się, gorsza tolerancja wysiłku, bladość skóry czy szum w uszach. Niedokrwistość wymaga diagnostyki i ustalenia jej przyczyn. Przeczytaj więcej: Niedokrwistość pokrwotoczna i Niedokrwistość z niedoboru żelaza
Jak lekarz stawia diagnozę ostrej gastropatii krwotocznej?
Lekarz rodzinny na podstawie wywiadu, badania fizykalnego i wyników badań laboratoryjnych ocenia konieczność wykonania dalszych badań, zwłaszcza endoskopowych.
Podstawowym badaniem dodatkowym, które umożliwia ustalenie rozpoznania ostrej gastropatii krwotocznej jest gastroskopia. Podczas badania można pobrać wycinki do badania histopatologicznego.
Jakie są sposoby leczenia ostrej gastropatii krwotocznej?
Gastropatia krwotoczna na ogół ustępuje samoistnie po usunięciu czynnika uszkadzającego, który wywołał chorobę (np. po zaprzestaniu przyjmowania niesteroidowych leków przeciwzapalnych). Wygojenie błony śluzowej żołądka przyspieszają leki hamujące wydzielanie kwasu solnego tzw. inhibitory pompy protonowej np. omeprazol, pantoprazol, lanzoprazol, esomeprazol, rabeprazol oraz tzw. antagonisty receptora H2, np. cymetydyna, ranitydyna, famotydyna.
Dieta w zapaleniach żołądka jest sprawą indywidualną – należy unikać produktów, które nasilają dolegliwości. Należy przestrzegać ogólnych zasad zdrowego żywienia. Konieczne jest zaprzestanie palenia tytoniu.
Czy możliwe jest całkowite wyleczenie ostrej gastropatii krwotocznej?
Zmiany zapalne w żołądku szybko się goją, zwłaszcza jeśli usunięto ich przyczynę.
Jeżeli konieczne jest dalsze leczenie niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi, schemat ich podawania ustala się w zależności od ryzyka krwawienia z przewodu pokarmowego i ryzyka sercowo-naczyniowego.
Co trzeba robić po zakończeniu leczenia ostrej gastropatii krwotocznej?
Jeżeli to możliwe, należy również unikać stosowania leków działających toksycznie na błonę śluzową żołądka. U osób, które przyjmują niesteroidowe leki przeciwzapalne, jeśli to możliwe, lekarz może zmienić lek na inny (np. paracetamol). W przypadku, gdy ich stosowanie jest koniecznie, trzeba równocześnie przyjmować inhibitory pompy protonowej.
Co robić, aby uniknąć ostrej gastropatii krwotocznej?
Aby zapobiegać niekorzystnemu działaniu niesteroidowych leków przeciwzapalnych na górny odcinek przewodu pokarmowego, chorzy z grup ryzyka powinni przyjmować profilaktycznie leki z grupy inhibitorów pompy protonowej.
Ryzyko działań niepożądanych niesteroidowych leków przeciwzapalnych zwiększa się po 60. roku życia, u osób stosujących duże dawki niesteroidowych leków przeciwzapalnych, kilka leków z tej grupy jednocześnie oraz dodatkowo glikokortykosteroidy, leki przeciwkrzepliwe lub niektóre leki przeciwdepresyjne (selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny).
W zapobieganiu ostrej gastropatii krwotocznej ważne jest unikanie, często nieświadomego, łączenia kilku niesteroidowych leków przeciwzapalnych, stosowania ich w dużych dawkach oraz wybór odpowiedniego leku. Niesteroidowe leki przeciwzapalne różnią się siłą działania, a także niekorzystnym wpływem na błonę śluzową przewodu pokarmowego.
