×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Wodorowy test oddechowy – kiedy go wykonać i jak się do niego przygotować?

dr n. med. Dominika Wnęk, dietetyk

Wodorowe testy oddechowe wykorzystywane są w diagnostyce zaburzeń wchłaniania i nietolerancji niektórych węglowodanów. Przed wykonaniem testu pacjent powinien pamiętać o kilku sprawach, które zapewnią uzyskanie jak najbardziej precyzyjnego wyniku. Wykonanie takiego testu jest stosunkowo proste i nie obciąża pacjenta, aczkolwiek za badanie pacjent płaci we własnym zakresie.

Co to jest wodorowy test oddechowy

Wodorowy test oddechowy (hydrogen breath test – HBT) to narzędzie diagnostyczne wykorzystywane w praktyce klinicznej do diagnozowania niektórych chorób gastroenterologicznych (m.in. zespołu przerostu bakteryjnego jelita cienkiego – SIBO, zespołu jelita drażliwego, zaburzeń wchłaniania węglowodanów).

W warunkach fizjologicznych u człowieka nie stwierdza się obecności wodoru i metanu w wydychanym powietrzu. Jego ewentualna obecność wskazuje, że został wyprodukowany przez bakterie kolonizujące okrężnicę. W takiej sytuacji dochodzi do wydzielenia wodoru, a w niektórych sytuacjach także metanu. Związki te ulegają rozpuszczeniu we krwi naczyń błony śluzowej i są transportowane do płuc, można więc ich obecność wykryć w wydychanym powietrzu.

Rodzaje wodorowych testów oddechowych

Do przeprowadzenia wodorowych testów oddechowych można wykorzystać różne substancje, w zależności od potencjalnego zaburzenia. Mogą to być cukry, alkohole cukrowe (poliole) oraz di-, oligo- i polisacharydy.

W praktyce klinicznej najczęściej stosuje się następujące testy:

  • test tolerancji fruktozy (wykorzystywany do diagnozowania zaburzeń wchłaniania i nietolerancji fruktozy – potocznie nazywanej cukrem owocowym)
  • test tolerancji laktozy (wykorzystywany do diagnozowania zaburzeń wchłaniania i nietolerancji laktozy – potocznie nazywanej cukrem mlecznym)
  • wodorowy test oddechowy z laktulozą (wykorzystywany w diagnozowaniu SIBO)
  • wodorowy test oddechowy z glukozą (wykorzystywany w diagnozowaniu SIBO).

Wskazania do wykonania wodorowego testu oddechowego

Wodorowe testy oddechowe – proste, stosunkowo niedrogie i nieobciążające pacjenta – wykorzystuje się do diagnozowania zaburzeń wchłaniania i nietolerancji węglowodanów (m.in. nietolerancji laktozy i fruktozy) oraz w diagnostyce SIBO. Wprawdzie w tym drugim przypadku „złoty standard” stanowi aspiracja i hodowla treści jelita cienkiego, jednak z powodu braku wystandaryzowanych technik aseptycznego pobierania próbek oraz ich czasochłonności, kosztu i inwazyjności w diagnostyce SIBO preferuje się nieinwazyjne testy oddechowe.

Przeciwwskazania do wykonania wodorowego testu oddechowego

Wodorowe testy oddechowe są nieinwazyjne, ale istnieje kilka sytuacji klinicznych, w których ich wykonanie jest przeciwwskazane.

Bezwzględne przeciwwskazania dotyczą osób:

  • z dziedziczną nietolerancją fruktozy
  • ze zdiagnozowaną lub prawdopodobną hipoglikemią poposiłkową.

Wśród przeciwwskazań względnych wymienia się:

  • antybiotykoterapię w okresie ostatnich 4 tygodni
  • zabieg kolonoskopii, wlew kontrastowy w okresie ostatnich 4 tygodni
  • ileostomię, czyli operacyjne wyprowadzenie światła jelita cienkiego na powierzchnię brzucha.

Jak wykonuje się wodorowy test oddechowy?

Test rozpoczyna się od pomiaru wartości wodoru wydzielanego na czczo. Następnie podaje się wybraną substancję w ściśle określonej ilości. W zależności od podejrzewanego zaburzenia można podać: glukozę (75 g), laktulozę (10 g), fruktozę (25 g) lub laktozę (25 g) rozpuszczone w 250 ml wody niegazowanej.

Pomiarów wydychanego wodoru dokonuje się w 15., 30., 60., 90. i 120. minucie testu. U pacjentów z wolnym pasażem jelitowym dodatkowo wykonuje się pomiar w 150. i 180. minucie od obciążenia daną substancją. Wyniki uzyskuje się od razu po wykonaniu badania. Test interpretuje i diagnozę stawia gastroenterolog lub dietetyk kliniczny.

Jak się przygotować do wykonania wodorowego testu oddechowego?

Nieodpowiednie przygotowanie pacjenta do badania może skutkować uzyskaniem wyniku fałszywie dodatniego lub fałszywie ujemnego. Aby zminimalizować to ryzyko, zgodnie z zaleceniami nie należy przeprowadzać testu przed upływem 4 tygodni od zakończenia stosowania antybiotykoterapii.

Sugeruje się także zachowanie czterotygodniowego odstępu pomiędzy badaniami wymagającymi oczyszczenia przewodu pokarmowego (przed procedurami chirurgicznymi, endoskopowymi lub radiologicznymi). O ile jest to możliwe, należy przerwać przyjmowanie środków przeczyszczających tydzień przed planowanym testem.

Ponieważ na wynik testu może także wpływać palenie tytoniu, należy unikać palenia w dniu badania. Ponadto zwraca się uwagę na ograniczenie aktywności fizycznej w czasie przeprowadzania testu. Jest to szczególnie istotne w przypadku dzieci.

Przed wykonaniem testu należy umyć zęby pastą bez ksylitolu. Niekiedy można się spotkać z zaleceniem, aby zęby umyć jedynie wodą (najprawdopodobniej w celu uniknięcia niewłaściwej pasty, ponieważ pacjent nie zawsze wie, że jego pasta zawiera ksylitol). Po umyciu zębów wskazane jest użycie płynu antyseptycznego do płukania jamy ustnej.

Czy można jeść przed wykonaniem wodorowego testu oddechowego?

Przed przystąpieniem do badania pacjent powinien pościć co najmniej przez 8–12 godzin. W tym czasie dozwolone jest picie niegazowanej wody.

Ponieważ dieta w istotny sposób wpływa na wynik testu, a po spożyciu pewnych produktów można uzyskać wynik fałszywie dodatni, dzień przed wykonaniem testu zaleca się unikać spożycia:

  • węglowodanów złożonych
  • soków owocowych, musów, brzoskwiń, moreli, bananów, winogron, gruszek, suszonych i kandyzowanych owoców oraz gum do żucia
  • soków jarzynowych oraz produktów wzdymających: kalafior, brokuły, brukselka, kapusta, por, cebula, kukurydza, fasola, groch, cieciorka, soczewica i soja.

Zgodnie z zaleceniami dzień przed testem dozwolone są następujące produkty: gotowane lub pieczone mięso (drób lub ryba przyprawiona wyłącznie solą i pieprzem), jaja, wędliny oraz ser twarogowy i jogurt naturalny, a także pieczywo jasne oraz ryż biały gotowany. Z zup zaleca się rosół drobiowy lub wołowy.

Interpretacja wyników wodorowych testów oddechowych

Właściwą interpretację wyników wodorowego testu oddechowego, poza konkretnymi stężeniami wodoru i metanu, umożliwia obecność objawów podejrzewanej choroby.

W 2017 roku w „The American Journal of Gastroenterology” ukazał się konsensus w zakresie standaryzacji przeprowadzania wodorowych testów oddechowych. Zaproponowano w nim także interpretację wyników w zależności od występującego zaburzenia.

I tak przyjmuje się, że do rozpoznania SIBO niezbędne jest zwiększenie stężenia wodoru o ≥20 ppm w stosunku do wartości wyjściowej w ciągu 90 minut trwania testu.

Sugeruje się także, że zwiększenie stężenia wodoru o ≥20 ppm w stosunku do wartości wyjściowej należy uznać za pozytywny wynik dla testu oddechowego z fruktozą i laktozą.

Ponadto zwiększenie stężenia metanu o ≥10 ppm w stosunku do wartości wyjściowej wskazuje na przerostu metanogenów.

Wodorowe testy oddechowe w diagnostyce SIBO

Obecnie w diagnostyce SIBO zaleca się nieinwazyjne testy oddechowe. Jak już wcześniej wspomniano, ludzkie komórki są niezdolne do wytwarzania wodoru i metanu, a ich obecność w wydychanym powietrzu wskazuje, że wytwarzają je występujące w jelitach drobnoustroje. W wyniku fermentacji węglowodanów przez te bakterie dochodzi do powstania wodoru i metanu, które są następnie wchłaniane do krwi i wydalane z wydychanym powietrzem. W związku z tym w diagnostyce SIBO wykorzystuje się wodorowe testy oddechowe z glukozą lub laktulozą. Zaleca się podanie pacjentowi 75 g glukozy lub 10 g laktulozy rozpuszczonych w 1 szklance wody (250 ml). W wydychanym powietrzu należy dokonać pomiaru stężenia zarówno wodoru, jak i metanu.

W przypadku chorych na cukrzycę z podejrzeniem SIBO zaleca się wykonanie wodorowego testu oddechowego z laktulozą, ponieważ obciążenie 75 g glukozy może wywołać hiperglikemię oraz prowadzić do zaburzenia motoryki jelit, które wpływają na wynik testu.

Przyjmuje się, że do rozpoznania SIBO niezbędne jest zwiększenie stężenia wodoru o ≥20 ppm w stosunku do wartości wyjściowej w ciągu 90 minut trwania testu.

W przypadku pomiaru stężenia metanu wartość ≥10 ppm w dowolnym punkcie czasowym testu wskazuje na kolonizację metanogenami (drobnoustrojami wytwarzającymi metan). Tych drobnoustrojów nie zalicza do bakterii (do których odnosi się nazwa SIBO), lecz do archeonów; w związku z tym eksperci proponują w takich przypadkach używanie zamiast SIBO określenia „zespół rozrostu metanogenów w jelitach” (IMO).

Dodatkowo w wodorowym teście oddechowym z laktulozą obserwuje się dwa szczyty pomiarowe:

  • pierwszy wiąże się z rozrostem bakterii w jelicie cienkim – jest niezbędny do rozpoznania SIBO (aczkolwiek musi wystąpić ≤90 min od przyjęcia laktulozy)
  • drugi wiąże się z fermentacją bakteryjną w okrężnicy (nie jest konieczny do ustalenia rozpoznania SIBO).

Wodorowy test oddechowy z laktulozą charakteryzuje się dużym odsetkiem wyników fałszywie dodatnich. Najczęściej jest to związane z przyspieszonym pasażem jelitowym i fermentacją w jelicie grubym. Z kolei test oddechowy z użyciem glukozy cechuje mała czułość w wykrywaniu rozrostu bakteryjnego w dalszym odcinku jelita cienkiego (glukoza jest wchłaniana w bliższej części dwunastnicy).

Podsumowując: czułość testów oddechowych jest umiarkowana i wynosi 31–68% dla laktulozy i 20–93% dla glukozy, a ich swoistość odpowiednio 44–100% i 30–86%.

Cena wodorowych testów oddechowych

Wykonanie wodorowego testu oddechowego nie jest refundowane ze środków NFZ. W zależności od miasta i placówki koszt testów wodorowych może się wahać od 150 do 300 zł.

Piśmiennictwo

Daniluk J.: Postępowanie w zespole rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego. Omówienie wytycznych American College of Gastroenterology 2020. Med. Prakt., 2020; 9: 39–47
Rezaie A., Buresi M., Lembo A. i wsp.: Hydrogen and Methane-Based Breath Testing in Gastrointestinal Disorders: The North American Consensus. J. Gastroenterol. 2017; 112: 775-784.
Nowak M., Gulbicka P., Grzymisławski M.: Wodorowe testy oddechowe jako narzędzie w diagnostyce schorzeń gastroenterologicznych. Forum Zaburzeń Metabolicznych 2015, tom 6, nr 3, 124–135.
Gasbarrini A., Corazza G.R., Gasbarrini G. i wsp.: Methodology and indications of H2-breath testing in gastrointestinal diseases: the Rome Consensus Conference. Aliment. Pharmacol. Ther. 2009;29 (Suppl 1):1–49.
Khoshini R., Dai S.C., Lezcano S. i wsp.: A systematic review of diagnostic tests for small intestinal bacterial overgrowth. Dig. Dis. Sci. 2008; 53: 1443–1454.
01.08.2022
Zobacz także
  • pH-metria przełyku
  • Test tolerancji laktozy
Wybrane treści dla Ciebie
  • Test tolerancji laktozy
  • Testy oddechowe
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta