Pytanie nadesłane do redakcji
Czy osoba chora na wrzodziejące zapalenie jelita grubego może mieć jednocześnie, niezależnie, zespół jelita nadpobudliwego, czy zaburzenia czynnościowe są wynikiem zapalenia?
Odpowiedziała
lek. med. Magdalena Przybylska-Feluś
Klinika Gastroenterologii i Hepatologii UJ CM, Kraków
Wrzodziejące zapalenie jelita grubego to przewlekła choroba należąca do grupy nieswoistych chorób zapalnych jelit (IBD). Choroba charakteryzuje się okresami zaostrzeń i remisji (wyciszeń). Zmiany zapalne lokalizują się w obrębie jelita grubego: w odbytnicy lub w cięższych przypadkach nawet całe jelito grube może być zmienione zapalnie.
Typowe objawy to biegunki z domieszką krwi lub same krwawienia z dolnego odcinka przewodu pokarmowego, bóle brzucha. Możliwe są także objawy pozajelitowe (bóle stawowe, zmiany skórne, zapalenie naczyniówki).
Zespół jelita drażliwego (irritable bowel syndrome - IBS, ZJD) to przewlekła choroba jelit, która jest zaliczana do chorób czynnościowych przewodu pokarmowego, to znaczy takich, w których wykluczono zmiany zapalne, anatomiczne czy biochemiczne. IBS jest przewlekłą i trudną do leczenia chorobą, na którą cierpi około 10-20% ogólnej populacji, schorzenie częściej dotyczy kobiet. Choroba wpływa na jakość życia. W ostatnich latach oceniano wiele sposobów leczenia tego zespołu, ale tylko nieliczne z nich zyskały pozytywną opinię badaczy.
IBS charakteryzuje się bólem lub dyskomfortem w jamie brzusznej oraz zaburzeniami rytmu wypróżnień w postaci zaparcia albo biegunki. Bardzo często biegunki i zaparcia występują naprzemiennie. Rozpoznanie IBS opiera się na tzw. Kryteriach rzymskich. Typowe objawy kliniczne w IBS opisywane są przez Kryteria rzymskie III (2006 r.) jako nawracający ból lub dyskomfort w obrębie jamy brzusznej trwający przynajmniej 3 dni w miesiącu przez ostatni kwartał oraz występowanie co najmniej 2 z 3 objawów dodatkowych (jak poprawa po wypróżnieniu, początek dolegliwości skojarzony ze zmianą rytmu wypróżnień i/lub ze zmianą wyglądu stolca). Czasami postawienie diagnozy jest trudne i opiera się na eliminacji innych chorób. W przypadku występowania objawów alarmujących konieczne jest rozszerzenie diagnostyki.
Przyczyny rozwoju IBS pozostają niejasne, co sprawia, że leczenie jest trudne i skupia się głównie na postępowaniu objawowym. Jedna z teorii mówi o rozwoju poinfekcyjnego IBS.
Z drugiej strony w przebiegu wrzodziejącego zapalenia jelita grubego także występują objawy podobne do IBS: biegunki, dyskomfort, ból brzucha, które mogą także spełniać kryteria rzymskie. Ostatnie doniesienia wykazują, że przewlekły stan zapalny w obrębie przewodu pokarmowego wpływa na odczuwanie bólu (obniżenie progu bólowego) oraz na motorykę przewodu pokarmowego, co tłumaczy obecność zaburzeń czynnościowych w przebiegu chorób zapalnych jelit.
Odpowiadając na zadane pytanie: tak, możliwe jest współwystępowanie obydwu jednostek chorobowych i zdarza się, że nie jest łatwo odróżnić, czy mamy do czynienia z objawami wynikającymi „tylko” z IBS nakładającego się na wrzodziejące zapalenie jelita grubego w remisji klinicznej (brak objawów nie zawsze oznacza brak zapalenia w obrębie przewodu pokarmowego) czy dyskretnymi objawami rozpoczynającego się zaostrzenia choroby organicznej. Patrząc na częstość występowania IBS w populacji oraz mechanizmy zapalenia i związane z tym zaburzenia percepcji bólu trzewnego i motoryki, możemy mieć do czynienia z obydwoma sytuacjami.
Piśmiennictwo:
Bassotti G., Antonelli E., Villanacci V. i wsp.: Gastrointestinal motility disorders in inflammatory bowel diseases. World J. Gastroenterol. 2014 Jan 7; 20(1): 37-44.Komentarz do artykułu. Prof. W. Bartnik Medycyna Praktyczna 2011/12. Kryteria rzymskie III.
Nehring P., Mrozikiewicz-Rakowska B., Krasnodębski P., Karnafel W.: Zespół jelita drażliwego - nowe spojrzenie na etiopatogenezę. Przegl. Gastroenterol. 2011; 6 (1): 17-22.
Ruepert L., Quartero A.O., de Wit N.J. i wsp.: Które leki są najskuteczniejsze w leczeniu zespołu jelita drażliwego? Cochrane Database of Systematic Reviews, 2011, Medycyna Praktyczna 2011/12.
