Świąd odbytu – jakie są przyczyny swędzenia odbytu i jak je wyleczyć

lek. Magdalena Wiercińska

Świąd odbytu to nieprzyjemne uczucie w okolicy odbytu powodujące potrzebę drapania się. Często nasila się po wypróżnieniu, zwłaszcza przy biegunce oraz przed zaśnięciem. Swędzenie odbytu może powodować znaczny dyskomfort. Zwykle swędzenie jest spowodowane chorobami zapalnymi, zakaźnymi, układowymi, nowotworowymi i okolic odbytu (np. hemoroidami, szczeliną odbytu), a także nieprawidłową higieną odbytu. Leczenie zależy od przyczyny świądu odbytu.

Co to jest świąd odbytu?

Świąd odbytu to uczucie swędzenia w okolicy odbytu, czyli nieodparta potrzeba drapania jego okolicy. Występować może w każdym czasie, lecz nasila się po wypróżnieniu, zwłaszcza po wolnych stolcach oraz bezpośrednio przed zaśnięciem. Świąd odbytu może mieć różne nasilenie, często współistnieje z innymi objawami, jak pieczenie, uczucie dyskomfortu czy nawet bólu w okolicy odbytu. Niekiedy staje się trudny do zniesienia, uniemożliwia normalne funkcjonowanie, powoduje znaczny dyskomfort i zakłopotanie. Ciągłe energiczne drapanie doprowadza do uszkodzenia skóry, zmian zapalnych, krwawienia, a także infekcji.

Często świąd odbytu powoduje obawę pacjenta, że jego przyczyną jest rak odbytu. Zwykle jednak przyczyna swędzenia odbytu jest inna.

Świąd odbytu – przyczyny

Jeśli nie udaje się znaleźć przyczyny swędzenia odbytu, mówi się wówczas o tzw. świądzie idiopatycznym. Świąd odbytu nazywa się wtórnym, gdy można zidentyfikować jego przyczynę, a jej eliminacja prowadzi do ustąpienia objawów. W około 3/4 przypadków świąd odbytu jest wtórny do chorób zapalnych, zakaźnych, układowych, nowotworowych i miejscowych – okolic odbytu. Idiopatyczny świąd odbytu jest prawdopodobnie wynikiem nieprawidłowej higieny okolicy odbytu – zanieczyszczenia okolicy odbytu kałem i urazów spowodowanych wycieraniem i drapaniem.

Do przyczyn swędzenia odbytu zalicza się:

  • chorobę hemoroidalną
  • szczelinę odbytu
  • wypadanie odbytnicy
  • nadmierną potliwość
  • nieprawidłową higienę okolic odbytu
  • infekcje okolicy odbytu (bakteryjne, grzybicze)
  • choroby ogólnoustrojowe (choroby alergiczne, mocznica, cukrzyca, nadczynność tarczycy)
  • depresję, stres i stany lękowe
  • zapalenia narządów płciowych u kobiet
  • stany nowotworowe okolicy odbytu (rak odbytu lub odbytnicy, choroba Pageta, choroba Bowena)
  • czynniki pokarmowe (pomidory, kawa, czekolada, owoce cytrusowe, np. pomarańcze lub grejpfrut, przyprawy, mleko, cola, piwo)
  • choroby skóry np. łuszczyca.

Jak często występuje świąd odbytu?

Uporczywy świąd odbytu o różnym nasileniu dotyczy dużej grupy pacjentów, szacuje się, że może to być 1–5% populacji ogólnej, szczególnie pomiędzy 40. a 60. rokiem życia. Częściej u mężczyzn niż kobiet w stosunku 4:1.

Co robić w razie wystąpienia objawów śwędzącego odbytu?

Należy zwrócić uwagę na inne objawy towarzyszące świądowi – wydzielinę, nieprawidłowości dotyczące stolca (np. krew w stolcu, biegunkę, stolec tłuszczowy), zmiany skórne. Ich występowanie może oznaczać, iż świąd jest objawem innej choroby, wtedy należy zgłosić się do lekarza. Również utrzymywanie się świądu przez dłuższy czas jest wskazaniem do zgłoszenia się do lekarza.

Swędzenie odbytu – domowe sposoby

Żeby złagodzić świąd odbytu, należy utrzymywać tę okolicę suchą i czystą.

Ulgę może przynieść:

  • delikatnie oczyszczenie okolicy odbytu po defekacji wilgotnymi chusteczkami
  • unikanie używania żeli, mleczek do higieny intymnej, zwłaszcza z oczarem wirginijskim
  • umycie okolicy odbytu po wypróżnieniu łagodnym, bezzapachowym mydłem, a następnie dokładne osuszenie miękkim ręcznikiem lub suszarką ustawioną na chłodny nawiew
  • unikanie pokarmów, które nasilają świąd odbytu lub powodujące biegunkę
  • nakładanie niewielkiej ilości talku na okolicę odbytu, żeby utrzymać ją suchą.

Świąd odbytu - rozpoznanie

Rozpoznanie świądu odbytu ustala się na podstawie wywiadu, ponieważ świąd jest odczuciem subiektywnym. Czasami jednak dopiero pełne badanie proktologiczne z oceną stanu miejscowego, a także konsultacje – dermatologiczna, internistyczna czy ginekologiczna, pozwalają zidentyfikować czynnik odpowiedzialny za wystąpienie świądu.

Badanie ma na celu rozpoznanie przyczyny świądu oraz wykluczenie choroby nowotworowej. W przypadku wątpliwości konieczne jest wykonanie biopsji zmienionej okolicy, a także zdrowej skóry z sąsiedztwa. Podejrzenie bakteryjnego czy grzybiczego tła świądu wymaga wykonania badania bakteriologicznego i mykologicznego. Zawsze konieczne jest wykonanie pełnego badania proktologicznego.

Świąd odbytu - leczenie

Leczenie świądu odbytu polega na usunięciu przyczyny

  • leczeniu miejscowych zakażeń bakteryjnych i grzybiczych,
  • leczeniu chorób proktologicznych (choroba hemoroidalna, szczelina odbytu),
  • wyeliminowanie alergenów z diety
  • wyeliminowanie drażniących środków higieny.

Ponadto, lekarz może zalecić odpowiedni sposób higieny okolicy odbytu: po defekacji toaleta wodą (zalecany bidet) bez mydła i wysuszenie okolicy odbytu bawełnianym ręcznikiem lub lepiej suszarką do włosów. Po toalecie należy zastosować miejscowo działające maści, przepisane przez lekarza, a poza domem bawełniane chusteczki z preparatami oleju do utrzymania higieny. Bawełniane chusteczki umieszczone w szparze odbytu absorbują wydzielinę i zmniejszają podrażnienia.

Dodatkowo lekarz może przepisać również środki doustne (przeciwświądowe, regulujące pracę przewodu pokarmowego).

Po ustaleniu przyczyny i wdrożeniu prawidłowego leczenia, w większości przypadków objawy świądu odbytu ustępują całkowicie. Przypadki idiopatycznego świądu, czyli świądu bez uchwytnej przyczyny często ustępują po wdrożeniu odpowiedniej higieny okolic odbytu i modyfikacji stylu życia, np. unikania pokarmów powodujących biegunkę lub świąd odbytu.

Co trzeba zrobić po zakończeniu leczenia?

Należy dbać o odpowiednią higienę okolicy odbytu i zapobieganie nawrotom czynnika, który wywołał świąd odbytu. Ponadto należy przestrzegać zaleceń lekarza i zgłaszać się na kontrole.

22.09.2022
Zobacz także
  • Hemoroidy w pytaniach i odpowiedziach
  • Krwawienie z odbytu
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta