×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Gazy jelitowe

lek. Magdalena Wiercińska

Gazy jelitowe są naturalnie obecne w jelitach. Pochodzą z powietrza połykanego podczas posiłków, podczas mówienia, a także jako produkt fermentacji jelitowej, głównie w jelicie grubym. Gromadzeniu się gazów w jelitach sprzyja spożywanie niektórych pokarmów (np. roślin strączkowych, kapusty), a także niektóre choroby, np. zespół rozrostu bakteryjnego (SIBO) lub zespół jelita drażliwego. Leczenie jest zależne od przyczyny, w pierwszej kolejności należy przeanalizować, czy gazy nie stanowią skutku diety.

Co to są gazy jelitowe?

Gazy są naturalnie obecne w świetle jelita. Pochodzą z dwóch głównych źródeł: pierwsze to powietrze połykane podczas spożywania posiłków czy podczas mówienia, a drugie – produkty fermentacji jelitowej, zachodzącej głównie w jelicie grubym.

W połykanym powietrzu znajduje się przede wszystkim azot i tlen.

Gazy pochodzące z metabolizmu bakteryjnego mają bardziej zróżnicowany skład. Są to, bezwonne, dwutlenek węgla, metan i wodór, czy – nadające specyficzną woń – siarkowodór oraz inne pochodne siarkowe. Ilość i rodzaj gazów pochodzących z fermentacji zależą od rodzaju spożywanych pokarmów, składu flory jelitowej oraz sprawności pasażu jelitowego.

Objętość gazu w jelicie wynosi zwykle 200 ml, a łączna dobowa objętość wydalanych wiatrów wynosi do 600 ml. Zdrowy człowiek wydala gazy (pot. „wiatry”) od kilkunastu do 25 razy na dobę.

Zwiększenie ilości gazów jelitowych - przyczyny

Zwiększenie ilości gazów jelitowych może być spowodowane:

  • spożywaniem pokarmów ogólnie uznanych za gazotwórcze (fasola i inne rośliny strączkowe, zobacz niżej: pokarmy wybitnie gazotwórcze)
  • zwiększonym połykaniem powietrza, np. podczas palenia papierosów czy żucia gumy
  • niemożnością odbijania połkniętego powietrza, np. u osób po leczeniu operacyjnym z powodu refluksu żołądkowo-przełykowego (zobacz: Choroba refluksowa przełyka)
  • upośledzeniem trawienia i wchłaniania w jelicie cienkim, powodującym zwiększenie ilości substratów do fermentacji w jelicie grubym (przykładem może być niedobór laktazy lub zespół rozrostu bakteryjnego – SIBO)
  • zwolnieniem czasu pasażu jelitowego (jest to mechaniczne upośledzenie drożności przewodu pokarmowego, np. polekowe lub czynnościowe)
  • zwiększeniem ilości bakterii w jelicie cienkim, które jest względnie jałowe w porównaniu z jelitem grubym.

Czy obfite gazy jelitowe oznaczają chorobę i wymagają badań?

Najczęściej pacjenci mylnie interpretują wzdęcie i przypisują jego powstawanie gazom. Trudno jest jednoznacznie zweryfikować ilość oddawanych gazów, choć dobrą orientację daje odniesienie do ilości wiatrów oddawanych w okresie poprzedzającym wystąpienie wrażenia obfitych gazów. Zwykle nie ma potrzeby wykonywania badań, o ile nie dołączą się inne objawy sugerujące chorobę organiczną przewodu pokarmowego. Warto przeanalizować swoją dietę, ponieważ często zdarza się, że dana osoba odczuwa dolegliwości związane z większą ilością oddawanych gazów po spożyciu konkretnych pokarmów.

Dość rzadko, w przypadku podejrzenia o organiczne podłoże nadmiernej ilości gazów, pomocne są:

  • przeglądowe zdjęcie jamy brzusznej umożliwiające orientacyjną ocenę ilości gazów i wykluczenie zaburzeń drożności przewodu pokarmowego
  • ultrasonografia jamy brzusznej
  • badania endoskopowe
  • zupełnie wyjątkowo korzysta się z trudno dostępnego i niejednoznacznego w interpretacji oddechowego testu wodorowego.

Co robić w przypadku nadmiernych gazów?

W przypadku nadmiaru gazów należy:

  • zaprzestać żucia gumy, pić przez słomkę, jeść powoli, starannie rozdrabniając pokarm w jamie ustnej
  • jeżeli nie ma innych objawów, doradza się staranną weryfikację spożywanych pokarmów i wykluczenie z diety tych pokarmów, o których powszechnie wiadomo, że są gazotwórcze (zobacz poniżej); niektóre pokarmy po odpowiedniej obróbce mogą nie powodować nadmiernych gazów, dlatego może wystarczyć zmiana sposobu ich przyrządzania, a nie eliminowanie ich z diety
  • szczególną uwagę należy poświęcić mleku i jego przetworom zawierającym cukier mleczny – laktozę – i wyeliminować te produkty przez 2–3 tygodnie z oceną wpływu tego ograniczenia na ilość gazów
  • stosować probiotyki z myślą o przesunięciu w składzie flory jelitowej w kierunku bakterii niefermentujących
  • w wybranych przypadkach, pod nadzorem lekarskim stosuje się chemioterapeutyki jelitowe z intencją zmniejszenia ilości flory fermentującej lub inne leki o podobnym działaniu (np. sole bizmutu)
  • objawowo podaje się leki adsorbujące (węgiel aktywowany) lub środki powierzchniowo czynne (simetykon), ułatwiające odchodzenie wiatrów (zobacz: Simetykon w bazie leków).

Diagnostyka, niekiedy bardzo rozbudowana, wymuszona naleganiem pacjenta i bezradnością lekarza, rzadko prowadzi do ustalenia przyczyny tego objawu, trudnego do obiektywnej oceny. Często jest on elementem zespołu zaburzeń czynnościowych jelit, np. zespołu jelita drażliwego.

Przykładowe pokarmy o silnych i słabych własnościach gazotwórczych

Pokarmy wybitnie gazotwórcze

  • fasola
  • kapusta
  • brukselka
  • cebula
  • chleb
  • makarony
  • produkty zbożowe
  • jabłka
  • gruszki
  • brzoskwinie
  • śliwki
  • kukurydza
  • owies
  • ziemniaki
  • mleko
  • lody
  • sery pleśniowe
  • otręby oczyszczone

Pokarmy o małej zdolności gazotwórczej

  • biały ryż
  • banany
  • owoce cytrusowe
  • winogrona
  • sery żółte
  • mięso
  • jaja
  • napoje niegazowane
  • słodziki
  • jogurt
  • otręby nieoczyszczone


Gazy jelitowe – pytania i odpowiedzi

Wzdęcie i nadmierne wydalanie gazów » lek. med. Magdalena Przybylska-Feluś
Gazy jelitowe » lek. med. Magdalena Przybylska-Feluś
02.08.2022
Zobacz także
  • Ból brzucha: skąd się bierze i w jakich przypadkach należy się zgłosić do lekarza
  • Choroba refluksowa przełyku (refluks): przyczyny, objawy i leczenie
  • Wzdęcia – czym są, co je powoduje, kiedy zgłosić się do lekarza i jakie są domowe sposoby na wzdęcia brzucha?
Wybrane treści dla Ciebie
  • Rak jelita grubego - przyczyny, objawy, leczenie i rokowania
  • Dysfagia (zaburzone połykanie)
  • Krwawienie z odbytu
  • Stolec – zmieniony wygląd
  • Krwiste lub fusowate wymioty
  • Rola błonnika pokarmowego w leczeniu zespołu jelita nadwrażliwego
  • Wzdęcia – czym są, co je powoduje, kiedy zgłosić się do lekarza i jakie są domowe sposoby na wzdęcia brzucha?
  • Zgaga: co to jest zgaga, jakie są jej przyczyny
  • Dieta o małej zawartości FODMAP (dieta zalecana w zespole jelita drażliwego)
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta