Wzdęcia to subiektywne odczucie, że w jamie brzusznej znajduje się nadmierna ilość gazów, której może towarzyszyć wrażenie powiększonego brzucha (zwiększenia obwodu brzucha) oraz dyskomfortu w jamie brzusznej. Zwykle odczucie wzdętego brzucha nie jest związane z rzeczywistą nadmierną produkcją gazów jelitowych. Wzdęcia mogą mieć wiele przyczyn, z których zdecydowana większość jest łagodna, zwłaszcza jeśli nie towarzyszą im inne objawy.

Co to są wzdęcia?

Wzdęcia są pojęciem trudnym do zdefiniowania. Pacjenci opisują je najczęściej jako powiększenie obwodu brzucha i często odnoszą wrażenie, że zależą one od zwiększonej ilości gazów w przewodzie pokarmowym (zobacz: Gazy). Może się z tym wiązać odczuwanie dyskomfortu w jamie brzusznej.

Najczęściej jednak wzdęcia to subiektywne odczucie, nieznajdujące obiektywnego potwierdzenia w precyzyjnej ocenie objętości gazów jelitowych. Problem polega tu na zaburzeniu czucia trzewnego i motoryki jelit, co należy do obrazu zespołu zaburzeń czynnościowych.

Zaburzenia czucia trzewnego można najprościej określić jako odczuwanie dyskomfortu czy bólu pod wpływem prawidłowej objętości gazów w jelitach, która przez zdrowych jest dobrze tolerowana.

Z czym można pomylić wzdęcia?

Powiększenie obwodu brzucha, występujące szybko po posiłku, jest najpewniej wyrazem wzdęcia. Zwykle równie szybko ustępuje i następnego dnia rano, przed posiłkiem, brzuch odzyskuje swoją poprzednią wielkość. Znika także dyskomfort, a masa ciała jest stabilna. Czasem jednak pacjent skarży się na długotrwałe wzdęcia, objawiające się stale powiększonym obwodem brzucha. Bardzo często okazuje się jednak, że powiększenie obwodu brzucha jest następstwem:

• przyrostu masy ciała
• wodobrzusza, najczęściej w przebiegu marskości wątroby lub nowotworów
• powiększenia objętości narządów wewnętrznych jamy brzusznej, takich jak wątroba, śledziona czy nerki lub pojawienia się guzów albo dużych torbieli.

Wątpliwości łatwo zweryfikować, wykonując badanie ultrasonograficzne jamy brzusznej.

Czy wzdęcia to objaw wymagający zbadania?

Zwykle przy pierwszym kontakcie z pacjentem skarżącym się na wzdęcia, dyskomfort i/lub ból brzucha, lekarz wykonuje podstawowe badania laboratoryjne oraz badanie radiologiczne dla wykluczenia chorób organicznych. Rak jelita grubego, występujący głównie w starszej i średniej grupie wiekowej, może powodować wzdęcie i dyskomfort. W młodszej grupie wiekowej podobne objawy wystąpią z kolei u osób z nieswoistymi zapalnymi chorobami jelit (wrzodziejące zapalenie jelita grubego, choroba Leśniowskiego i Crohna), a także w zespole jelita drażliwego.

Jakie są sposoby leczenia wzdęć? Czy dieta wpływa na wzdęcia brzucha?

Po wykluczeniu podłoża chorobowego, lekarz zapewni pacjenta o nieobecności chorób zagrażających zdrowiu czy życiu. Pomocne bywa sięgnięcie po pomoc specjalistów w zakresie radzenia sobie ze stresem oraz ułożenia odpowiedniej diety, ponieważ spożywanie pokarmów gazotwórczych może nasilać dyskomfort związany ze wzdęciami. Przeczytaj więcej: Gazy jelitowe.

Leki poprawiające motorykę, adsorbujące gazy jelitowe czy ułatwiające ich usuwanie, mogą przynieść poprawę u części pacjentów, ogólnie mają jednak ograniczone zastosowanie.

Choć w większości przypadków ilość gazów w jelicie lub ich wytwarzanie nie są zwiększone, zmniejszenie nawet normalnej objętości gazów w jelicie może być dla pacjenta korzystne. Sytuacje, które mogą sprzyjać obecności nadmiernej ilości gazów w jelicie:

• połykanie powietrza – jest to zazwyczaj proces nieświadomy i często wiąże się ze stresem emocjonalnym. Leczenie koncentruje się na zmniejszeniu połykania powietrza poprzez zmniejszenie lęku, gdy jest on uważany za przyczynę, jak również na powolnym, uważnym jedzeniu bez połykania powietrza, unikaniu spożywania napojów gazowanych, żucia gumy i palenia papierosów
• pokarmy powodujące gazy – niektóre pokarmy zawierają określone węglowodany zwane "FODMAPs" (fermentujące oligo-, di- i monosacharydy oraz poliole). FODMAPs są słabo wchłaniane i mogą powodować wzdęcia i produkcję gazów u niektórych osób. Dieta o niskiej zawartości FODMAP (które znajdują się między innymi w zbożach, mleku oraz niektórych owocach i warzywach) może zmniejszyć ilość wytwarzanych gazów. Dieta ta jest polecana w przypadku zespołu jelita drażliwego. Więcej: Dieta o małej zawartości FODMAPS
• skrobia i błonnik rozpuszczalny – mogą przyczynić się do zwiększenia ilości gazów. Niektóre środki przeczyszczające zawierają rozpuszczalny błonnik i mogą powodować gazy, zwłaszcza na początku stosowania. Przeczytaj więcej tutaj: Błonnik
• nietolerancje pokarmowe – nietolerancja określonych składników pożywienia, np. laktozy (obecnej w mleku i jego przetworach), fruktozy (zawarta w suszonych owocach, miodzie, sacharozie, cebuli oraz wielu napojach) i sorbitol (zamiennik cukru zawarty w niektórych bezcukrowych cukierkach i gumie do żucia). Przeczytaj więcej: Alergie pokarmowe
• choroby przewodu pokarmowego związane z upośledzeniem prawidłowego pasażu jelitowego, występowaniem nieprawidłowego składu flory jelitowej, a także nieprawidłowym trawieniem i wchłanianiem.

O domowych sposobach na zmniejszenie ilości gazów oraz zaleceniach dietetycznych przeczytaj tutaj: Gazy