Pytanie nadesłane do redakcji
W czerwcu ubiegłego roku przeszłam ostre zapalenie trzustki. Po kilku tygodniach wyniki badań wróciły do normy, ale z czasem aktywność lipazy spadła poniżej normy (obecnie <14 w skali 22-56), amylazy również regularnie się zmniejsza. Czy to jest reakcja normalna po OZT? Jaka wartość lub jakie objawy powinny wzbudzić mój niepokój? Czy w takiej sytuacji powinnam stosować jakąś szczególną dietę? Co jest powodem takiej sytuacji?
Odpowiedziała
lek. med. Magdalena Przybylska-Feluś
Oddział Kliniczny Kliniki Gastroenterologii i Hepatologii
Szpital Uniwersytecki w Krakowie
Ostre zapalenie trzustki (OZT) to stan zapalny wywołany przez przedwczesną aktywację nieczynnych enzymów trzustkowych (tzw. proenzymów), co powoduje różnego stopnia uszkodzenie trzustki. Możliwe są także uszkodzenia tkanek sąsiadujących, a nawet tkanek odległych.
Klinicznie choroba może się manifestować różnymi objawami - od miernie nasilonych przez ciężkie stany zagrażające życiu lub nawet kończące się zgonem.
Najczęstsze przyczyny ostrego zapalenia trzustki to kamica żółciowa i spożywanie alkoholu. Inne przyczyny, takie jak infekcje wirusowe, zaburzenia metaboliczne, zaburzenia immunologiczne czy genetyczne, są bardzo rzadkie.
OZT rozpoznaje się na podstawie obrazu klinicznego, odchyleń w badaniach laboratoryjnych (w tym zwiększenia stężenia lipazy) oraz zmian w badaniach obrazowych.
Lipaza jest enzymem trawiennym produkowanym między innymi w trzustce; bierze udział w trawieniu tłuszczów. Stanowi także czuły wskaźnik ostrego uszkodzenia trzustki.
W trakcie ustępowania zmian zapalnych obserwuje się m.in. stopniowe zmniejszanie się stężenia lipazy, aż do jego normalizacji.
Trudno rozpatrywać znaczenie izolowanego wyniku badania laboratoryjnego, nie mogąc go skonfrontować z wywiadem (brakiem lub występowaniem objawów). W przypadku braku objawów i normalizacji wyników badań w dotychczasowych oznaczeniach kolejne oznaczanie stężenia lipazy nie jest uzasadnione. Oczywiście jeśli lekarz prowadzący widzi wskazania, takie oznaczenie trzeba wykonać. Powyższy wynik może wynikać z błędu laboratoryjnego, nie znamy też stężeń lipazy sprzed OZT.
Niepokojące objawy mogące mieć związek z patologią w obrębie trzustki to m.in. bóle brzucha w nadbrzuszu (często opasujące), żółtaczka oraz zatrzymanie gazów i stolca. W przypadku przewlekłego zapalenia trzustki typowe objawy to uporczywe bóle w nadbrzuszu, biegunki (w tym tłuszczowe) oraz postępująca utrata masy ciała.
W przypadku pojawienia się niepokojących objawów lub obaw o własne zdrowie warto odwiedzić lekarza podstawowej opieki zdrowotnej.
Piśmiennictwo:
Konturek S. (red.): Gastroenterologia i hepatologia kliniczna. PZWL, Warszawa 2006.Szczeklik A. (red.): Choroby wewnętrzne. Tom I. Medycyna Praktyczna, Kraków 2007.